Ирек дигән “тылсымлы” сүз бар. Ни өчен шулай икәнен исбатлап күрсәтәм. Сөйләм (лексика) бүлеген алып карасак, бу сүзнең берничә синонимын табарбыз: азатлык, бәйсезлек, хөрлек. Тел белеме курсын алып фонетик анализ ясап карасак, бу сүз 4 хәрефтән, 4 аваздан торуын күрербез. Саннар дөньясына күз салсак, 4 саныңын тотрыклы сан булуын ачыклыйбыз. Елның дүрт фасылы бар; ут, һава, су, җир – кеше өчен кирәк булган символлар да дүртәү. Квадратның 4 ягы, дәреснең 4 тибы (яңа материалны өйрәнү, ныгыту, йомгаклау, контроль) бар; горизонт яклары да дүртәү һ.б. Морфология бүлеген алып сүз төркемнәре ягыннан тикшерсәк, ирек (нәрсә?) – исем була, - ле кушымчасын өстәп сыйфат ясыйбыз: ирекле (нинди?). Ирек сүзе белән яңа сүзтезмәләр ясарга була: сүз иреге, шәхес иреге, вөҗдан иреге, дин, мәхәббәт иреге, экономик бәйсезлек, күчеп йөрү иреге, политик ирек һ.б. Грекчадан килеп кергән “демократия” сүзенең аслын һәм нигезен шәхеснең тигезлеге һәм иреге тәшкил итә. Шагыйрьләр ирек сүзенә мәдхия җырлый. Муса Җәлил тоткынлыкта вакытта “... тик булса иде ирек”, - дип үзенең үлемсез шигырен яза.