Экология ғылымы.Шығыс өңіріндегітірі дүниеқұпиялары, ондағы үйлесімділік.

Сабақтың мақсаты: Өтілгентарау бойынша білімдерінжүйелеу, олқылықтардыанықтау.

Қосымша қысқа метражды деректі фильмбойынша,«Газет беттерінен» айдары бойыншажергілікті ақпараттарменхабардар болу.

Көрнекіліктер:

Тақтада

Тиым сөздер:

Аққуды атпа

Досыңды сатпа.

Аққудай ақ бол,

Махабатқасақ бол.

Орман- ел дәулеті, жер сәулеті.

Атаңнан мал қалғанша, тал қалсын.

Ел – елдіңкөркі, орман-тоғай жердің көркі.

Дәрі шөптен шығады,дана көптеншығады.

Бағбан болсаң – бақ өсір, балама депталөсір.

Қораңда малыңболсын, көшеңде талыңболсын.

Дала көркі -мал, өзенкөркі-тал.

Жүгері-алтын дән,жүгеріжергесән!

Жүгерімалға жем,жүгері-тәттінан!

Күлліғажайыптың ішіндегіеңтамашасы-- жақсытәрбиеленгенадам.(Эпиктет)

Адамбаласы адамбаласынанақыл,ғылым,ар,мінездегеннәрселеріменозады.

А. Құнанбайұлы.

Сабақ кезеңдері:

1.Ұйымдастыру (мақсат қою, міндеттердіанықтау)

2.Үй тапсырмасын тексеру.

3.Топтықжұмыс ұйымдастыру,бағыт-бағдарберу.

4.Қорытындылау.

5.Үйгетапсырма.

Мұғалімніңбағыт –бағдары менжұмыс барысындағы ұстанымдарғақоятын талаптары.

Сендердің алдарыңа қойылатынталап – іштейбелсендіболу. Талаптың орындалуынанегіз болатын жайт- сендердің шабыттарың. Адам шабыттану үшіннақтымақсат қоюкерек.Бүгінгікүніадамзатта мақсат-мүдеөтекөпжәне әрқилы.Дәлқазірсендердіңмақсаттарыңруханидамудыңжоғарыдеңгейіналу.Осымақсатқажетужолындамұғалімніңнысанаретіндеқойғанқұпиясыйлығыбар.Оныалудыменсендердіңалдарыңакіші-гіріммақсатетіпқойғымкелді. Осыкішіжәнеүлкенмақсатсендердібүгіншабыттандыруытиіс.Кім шабыт алады?

Кімде кімосы сыйлыққаынтызарболса,намысшыл,ақылды, экологиялықтанымдылығыжоғарысауаттыболсасолбүгінгікүніерекше( бұрынғыдан өзгеше әрекеттенеді,) шаршамайды, шалдықпайды өзіне өзісенімдіболыпәрекеттенеді.

Қазір біздерадамөміріндебаржоғы5пайызғанақызметететінмиқыртысыныңжұмысынбаржоғы0.5 пайызғакөтерейік.

Мақсатқажетужолындағысәттіліккеайналағадегенсүйіспеншілік,сыйластық, жылылықсезімдер мен адалдық,өзіңедегенсенімділікнегізболадыекен.Сондықтанбіздеросысенімгекіреміз.

Адамныңөзініңөзінедегенсенімділігіоныңденеқалпына дабайланыстыболадыдеп,мұғалімбасшылығыменжаттығужасалады.

Біліміңсеніңмол болсын,

Абыройыңзор болсын!

Достарыңныңсәніөссін,

Толған айдайбағыартсын!

Абыройыңтағыөссін!

Қорғанболшыхалқыңа,

Ел сүйсінердаңқыңа.

Мұғалімніңоқушылардышабыттандырумақсатындажүргізгенкіріспесөзінен соң

үй тапсырмасытексеріліп,даярлықдәрежесі бойыншамарапат қағаздарытаратылады.

Марапаттауқағазмазмұнынақарайоқушыларжылдамтоптарғабөлініптоптықжұмыс жасалады. ( Алған сыйлыққағаздармазмұныәрқилы,солмазмұнменбарлығыңтанысыңдар. Қосымша ретіндеберілгеннақыл сөздерменөсиеттермазмұнынадажетемәнберусабақтыңкелесіэтаптарындажауап берудеқажеттілігіболады.)

Топтықжұмыстапсырмалары:

1. Шығысөңірініңтіршілікдүниесітуралынендеймәліметтерберередіңдер. (Баяндаужоспарына, тірексызбанұсқакөмегінесүйенулеріңеболады.)
2. Ұланжерініңэкологиясы туралынендейалыпқосарларың,толықтыруларыңбар.
3. Өзжерлеріңдегіэкологиялықапаттыаймақтарпроблемасын шешуде тыңидеяларыңқандай мазмұнды?

1-3-оқушылар төмендегідей мазмұнды мәлімдемелер береді. Тірідүниеқұпияларымен ондағыүйлесімділіктіоқыпүйрену,сезінусанағаорнықтыруғаәбденлайықақиқат,қажеттіәрекеттер. Себебіғылымитілдегіэкологиялықжүйе,биогеоценоздегендеріміз- мәдениеттіңтабиғиүлгісі. Биогеоценоздегенімізне? Ол нақтықұрылықнемесесуүлескісінмекендейтінбарлық тіріағзалардыңжиынтығынкөрсеттетінбірлестік. Ол жайғанажинақемес,олсолардыңарасындағыөзара әрекеттестікжиынтығы. БұлтерминдінемісзерттеушісіКарлМебиус ұсынған. Осытығызбайланыстағытұрақтыашықтабиғатжүйелерін – экологиялықжүйе дейміз. Экожүйе ұғымын1935жылыағылшынботанигіА. Тенсли енгізген. Биоценозөсімдікжамылғысыөскенқұрлықтыңбірбөлігінғанақамтыса, алэкожүйе -кеңаймақкөлеміндеболатынкезкелгензат айналымынқамтамасызететінжүйе.Биоценоздағыбайланыстаркоректенуменэнергияқабылдауынатәуелдіболады.Осығанорайавтотрофтар,гетеротрофтар, продуценттер мен консументтер, редуценттертб ұғымдарыбар.

ШҚОаймағындағыбиогеоценоздықұрайтыналуантүрліөсімдіктер менжануарлардүниесіннегебілмеске.НақтырақайтсақекіншіШвейцарияатанғанКатон-Қарағайжеріндегіашықтұқымдышырша,қарағайын,Тарбағатаймен Алтайтаусілемдеріндегіэкологиялықжүйені, Маркакөл,Зайсан,Алакөлдегігидрофиттер менреликтивті жануарларқұпиясыннегебілмеске. Халықатауындақызылбалықдепаталғанмайқанбалығы,сүйектібалықтарғажататынсазан,ақшағала,тұңғиық,қоға,аққанат,балықотсияқтыөсімдіктердіңқызылкітапқаенгені әркімдідеқызықтырады. Тасқашыққанқына, оныжарыпөскенбұта менқараған арасындағықызғалдықтардыңдәрілікқасиеттерінбілуартықшылықетпейді.

Меніңшебұлжайттардыжайғанатану, оқуемес,оларғаеліктеу,оларданүйрену,табиғаттағытірідүниеүйлесімділігінқабылдаубізгеміндет.

Оттектіболеді

Ауанышаң-тозаңнан,у-дантазартады

Бактериялардыжояды.

Ауа райынсалқындатады.

ӨсімдіктерТопырақтүзугеқатысады.

Азықтыңқайнаркөзі.

Дәрі-дәрмек (150-ден астамтүрі)

1гажердегіжастеректержапырақтарынжазбойы300кг шаңбасады.

Бұғыүшінжазмезгілінде30-40 кг өсімдік тектіқореккерек.

Орман кемірушілерііндерінешөптектіөсімдіктентөсеніштөсейді.

Жануарлартұқымдардытаратады.Суыр ментышқандартопырақтан інқазып, жердіқопсытады.өсімдіктердііндерінетасып,шіруінтездетеді.

Шұбалшаң1,5 м тереңдіккекіреалады,қопсытады,оттекпенбайытады.

Ащыжусан мен түймешетеналмаағашынаоныңжауларын – жеміжегіш пен гүлжегіштіүркітеді.

Теңізбалдырларыныңқұрамынабром мен иод тұздарыболады,тамаққақосады.

Ламинарияаттыбалдырдықалқаншабездіңжұмысынқалпынакелтірудеқолданады.

(халықтағыатауы –теңізорамжапырағыделінеді)

Қытайемгерлерібалдырлардыңемдікқасиеттерінбұдан2300жылбұрынбілген.

Қазақстандаөсетін6000-ғажуықөсімдіктің500түрі дәріліккежатады.Олар: адыраспан, қараандыз,итошаған,мыңжапырақ,түймешетен, ермен, дәрмене,өгейшөп, бақбақ,шайшөп,қалақай,атқұлақ,қызылтаспа,субұрышы,ойраншөп,тауқылшат.б.

Соңынан«Түйінсөз»айдарыменқорытындылау,талдау, өзінөзібағалау өтеді.

ҚазақстанРеспубликасыныңбілімжәнеғылым министрлігі

ШығысҚазақстанОблысы

Ұланауданыныңбілім берубөлімі

«Р. Марсековатындағыорта мектеп »КММ

«Шығыс өңірінің табиғат тамашалары»

тақырыбында 10-11сыныпоқушыларыменөткен сабақтың кеңейтілген жоспары.

МұғалімАлымбекова Г.Б.

Касым Кайсеновкенті2014-2015 ж