Тақырыбы: Мен қазақ қыздарына қайран қалам...

Мақсаты: Қазақ қыздарының арасынан шыққан атақты әнші, биші, күйші, ғалым, батыр қыздар туралы мәлімет бере отырып, оқушыларды халқымыздың сан ғасырлар бойы қыз баланың бойына сіңірген тәрбиесін насихаттау. Қыз баланың болмысына сай инабаттылыққа, ізгілікке, тазалыққа, өнерге,төзімділікке, өжеттілігін, батылдыққа тәрбиелеу.

Көрнекіліктер: интербелсенді тақта, буклет, суреттер.

Әдіс –тәсілдер: әңгімелеу, пікір алмасу, әңгімелеу, баяндау.

Барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі:

- Сәлеметсіңдер ме, балалар! Бүгінгі ашық тәрбие сабағымызды мен қазақ қыздарына арнауды жөн көрдім, себебі қазақ халқы қыз балаға аса назар аударған. Әйел адамның табиғи қадірін, адамзат өміріндегі үлкен орнын көрсетеді. Өйткені адамды дүниеге келтіруші де, тәрбиелеуші де әйел-ана.

Әрбір ана қыз баласын елге сыйлы, өнегелі, кішіге үлгі болатындай әркез жақсы жағынан көрсем деп өзінің бойындағы өмірден алған тәлім-тәрбиесін үйретумен болған. Сондықтан дана халқымыз, қызды қонақ деп санап, оны сыйлап, төрге отырғызған. Еркінде өсірген, бірақ еркінсітпеген.

- Міне, осындай дана халықтың өнегелі тәрбиесін бойына сіңіріп, өскен қыздар, арулар, аналар қаншама?! Солар туралы бүгін біраз сөз қозғауды жөн көрдім.

ІІ. «Қыз өссе елдің - көркі» деген айдарымызда мен сіздерге портреттер көрсетіледі, сіздер ол кім екенін және несімен әйгілі екеніні айтуларыңыз керек.

(интербелсенді тақтада әйгілі қазақ қыздарының суреттері көрсетіледі.)

ІІІ. «Тұңғыштар тұғыры» айдарында қазақ халқының әр түрлі салада қызмет еткен тұңғыш қазақ қыздары туралы сөз болады.

Қазақ әйелдері арасынан шыққан тұңғыш күйші – Дина Нұрпейісова. Ол¬ 18¬61¬ жы¬-лы¬¬ дү¬¬ни嬬г嬬 ке묬ген. ¬¬Әк¬е¬¬¬¬¬сі¬¬¬¬ Кен¬¬¬¬ж嬬¬¬нің¬¬¬¬ до쬬¬¬бы¬¬¬¬ра¬да тарт¬қан¬¬¬¬ кү鬬¬¬л嬬¬¬рі¬¬¬не¬ құ¬мар болып, тоғыз жବ¬¬сын¬¬¬дବ¬¬-ақ¬¬ ау¬¬ы¬¬лын¬¬да¬ «домбыра¬шы¬¬¬¬¬ қы绬¬ ат¬¬ан¬¬ды.¬ Тұсауын кес¬кен¬ ұс¬¬¬¬тବ¬¬зы¬¬ Құр¬¬ман¬¬ғବ¬¬зы¬¬¬дан¬¬ са¬бақ¬ ал¬ған Ди¬на¬ Түр¬кеш¬тің,¬¬ Соқыр Ес¬жан¬¬ның, Мүсірәлі мен Әлкейдің, Дәу¬лет¬ке¬рей¬дің күйлерін на¬қы¬¬шы¬¬¬на¬ ке묬¬ті¬¬р嬬 ор¬¬ын¬¬дай¬тын бо묬¬ған.¬¬ Д謬¬нବ¬¬ Нұр¬¬пе鬬і¬¬с¬ва¬ның ор¬¬ын¬¬¬¬¬да󬬬шы¬¬¬лық¬¬¬ өн¬е¬¬рі¬не қай¬ран¬ қал¬ған композитор Ахмет Жұ¬ба-нов:¬ «Дина ұзын да сүйріктей сау¬сақ¬та¬ры¬мен¬ до쬬бы¬¬рବ пер¬¬н嬬сін¬¬де,¬ са¬ға¬ла¬ғын¬да¬ не-бір а묬шақ¬¬¬¬ пер¬не¬лер ара¬лық¬та¬рын¬ еш¬¬бір¬¬ мүл¬тік¬¬сіз алады. Сим¬фо¬ния¬ сବзын¬¬дай¬ с謬-қы𬬬лы¬ әу¬ен ал¬пыс¬ екі¬ тବмы¬¬рың¬¬ды¬ бойлата, шы¬мыр¬ла¬та, бу¬ыр¬қа¬на н嬬бір¬ әс¬ер¬ге тү-сі¬ре¬ді»¬ д嬬ген¬ екен. Он¬ үш құр¬сақ¬ кө¬тер¬ген¬ кү鬬¬¬ші¬ тұр¬мыс¬тың¬ ау¬ыр¬ тау¬қы¬метін де¬ та-рт¬¬қан¬¬ кө¬¬рі¬¬н嬬ді.¬ Ұзын саны ж謬ыр¬¬мବ ал¬ты¬ күй шы¬ғар¬ған¬¬ Ди¬на 1955¬ жылы тоқсан төрт¬ жବсын¬¬¬да¬ дү¬ние¬ден¬ озды.

Нәзипа Құлжанова (1887-1934) – қа¬зақ¬тың тұңғыш журналист қы¬зы.¬ 1902 жылы Қостанайдағы қыздар гимназиясын бiтiрiп, Торғай¬да¬ғы¬ қыз¬дар¬ учи¬ли¬ще¬сін-де, кейін Семей¬де¬гi мұғалiмдер семинариясында ұс¬¬та第 бол¬ған.¬ Ол¬ қазақ әйелдерi ар-ବ¬¬¬сы¬¬¬¬¬нан¬¬ әл¬еу¬мет¬тiк iске белсене арବ¬¬лас¬¬¬¬қан тұңғыш педагог-ғалым, әрi қазақ тағдыры жайлы бiрнеше бବ¬сы¬¬¬лы쬬¬ға мақала жазған қаламы қа¬ры쬬¬ды¬ публицист те. 1914 жылы 26 қаң¬¬¬тар¬да¬ Семей қаласында Абай¬дың¬ ¬қай¬тыс болғанына он жыл то¬луы¬на¬ а𬬬на묬ған¬ поэзия кешін ұй¬ым¬дас¬тыр¬ған,¬ әрi сонда ұлы ақын¬ның¬ өмi¬¬рi мен¬ өнерi туралы таза орыс тiлiнде ба¬ян¬да¬ма жасаған қарын¬да¬сы¬ның iсiне сүйсінген Ахаң (Ахмет Бай¬тұ𬬬сын¬¬ұлы) оған өлең арнап, 1924 жы¬лы шыққан “Ана мен бала” атты ең¬¬бегiне алғысөз жазды.

Халық суретшісі Айша Ғалым¬бବ嬬ва 1917-1918 жылдары туған. Қа¬зақ¬ қы第¬¬¬дବ-ры¬¬ның¬¬ арବсы¬¬нан¬ шық¬қан¬ тұң¬¬ғыш¬ кес¬¬кін¬¬д嬬м嬬ші және кино с󬬬рет¬¬¬ші¬¬сі.¬ Оның еңбектерінде қазақ ә鬬¬е묬¬д嬬¬рі¬¬нің көркем бейнесі шебер және нәзік бейнеленген. Алматы кө𬬬ке쬬сурет училищесін, Мәскеу Бүкіло¬дақ¬¬тық¬ кинематографистер институтын бі¬тір¬¬ген. «Батыр Ана», «Сәу¬¬к嬬ле»,¬ «Көꬬтем¬ жә¬не¬ кү绬 – А鬬шବ¬ның¬¬¬ н嬬¬¬¬гіз¬¬¬¬-гі¬¬¬¬¬ т󬬬¬¬ын¬¬¬¬¬ды¬¬лары. Ш.¬¬Уә¬¬л謬ха¬нов ат¬ын¬да¬ғы¬ Ме쬬¬¬л嬬¬кет¬¬¬тік сыйлықтың лау¬реа¬ты,¬ «Құр¬-мет белгісі» және Еңбек Қы¬зы묬¬ Ту¬ ордендерінің кавалері.

Қазақ әйелдерінің арасынан шық¬¬¬қан¬¬ а묬ғаш¬¬қы¬¬ гелог-ғалым Пат¬¬ша鬬ы쬬¬¬ Тә-жі¬бае¬ва 1920 жылы ту¬ған.¬¬ жет¬¬¬піс¬¬ бір жы묬 жବсବған¬ тұл¬ға ғы¬лы쬬¬мен¬¬ қоса қоғамдық қы第мет¬¬те𬬬г嬬¬ де¬ бел¬сен¬ді араласты. Гео¬ло¬гия¬¬ ғы¬¬лы¬¬мы¬¬ның¬ ішіндегі ірге¬лі¬ сବла¬ ли¬то¬-ло¬гия¬ның негізін қалаған қа¬зақ¬ қы¬зы Патшайым еке¬нін¬ біреу біл¬се, біреу білмес. Осы табы¬сы¬мен¬-ақ Кеңес одағы халқын таң¬ғал¬дыр¬ған ол Ташкенттегі Ор¬та¬ Азия уни¬вер¬си¬те¬тін¬ бі¬тір¬ген. Қа¬зақ¬ ғы¬лы¬мы¬ның¬ қа¬ра¬на¬ры Қаныш Сәт¬баев¬тан тәлім алды. Шөгінді жыныс¬тар¬ мен ру¬да¬лар¬дың¬ ерекшелігін екшеп, зер¬де¬леп,¬ ұстаз салған соқ-пақ¬ты даң¬ғылға ай¬нал¬дырып бақты.

Аты аңызға айналған тұлғалардың бірі, қазақтан шыққан тұңғыш КСРО халық әртiсi Күләш Байсейітоваға заң¬¬ғар¬ жа¬зу¬шы¬ Мұхтар Әуезов «Кү¬¬ләш¬¬ де¬ген – керемет!» деп таң¬ғал¬ған. Е.¬Бру¬силовский жазған бi¬рiн¬шi¬ қазақ операсы «Қыз Жi-беꬬтiң» қойылуы қазақ музыка мә¬де¬ние¬тін¬де¬гі үл¬кен¬ та¬ри¬хи¬ оқиға болды. 1936 жыл¬ғы¬ Мәс¬кеу¬де¬гi¬ қазақ өнерiнiң онкүн¬дi¬гiн¬де Қыз Жiбекті сомдаған Күләш тың-дар¬ман жұртшылықтың ыстық ықы¬ла¬сына ие болды. Қазақ аруына бар-жоғы жиырма төрт жа¬сын¬да¬ ал¬ғаш¬қы¬лардың қатарында КСРО халық әртiсi атағы берілді.

Қазақтың тұңғыш кәсiби бишi¬ қызы – Шара (Гүлшара) Жиен¬құ¬ло¬ва. Би құдiретi бойына тумысы¬нан¬ дарыған Шара небәрi он алты жасында атақты бишi атанды. 1936-1937 жылдары Мәскеу мен Ленинград¬ гас¬трольдерiнде театрдың қандай¬ би¬iк¬терді бағындырғанын тарихтан білеміз. Қазақ әдебиетi мен өнерiнiң Мәскеудегi алғашқы онкүндiгiнде зор табыстары үшiн марапатталған бiр¬ топ¬ қай-рат¬кер¬дің арасынан Шарବ¬¬¬ Ж謬¬ен¬¬¬құ¬¬¬ло¬ва «Құрмет бел¬гi¬сi» о𬬬д嬬¬нiн¬ ие¬лен¬ген. Оның орын¬дауын¬¬¬¬¬дବ¬¬ғы¬¬ қବзақ¬¬тың¬ көңілді әндерi – «Мо묬¬дବ¬бай»,¬ «Жариям-айдай», «Бү𬬬кi¬т¬-шi», «Сауыншы жеңгей», «Шах¬¬¬тер» – теңдессiз, қайталанбас дү¬¬¬ни¬е¬¬¬лер¬-тұғын.

Қазақтың тұңғыш драма театры¬ шы¬мыл¬дығын ашқанда Еңлiк пен Қара¬көздей аяулы қыздардың рөлiн, ұлттық кино өнерiнiң төлбасы бол¬ған¬ «Амангелдi» фильмiнде Бану рө¬лiн Шара Жиенқұлова ойнады.

1950-60 жылдары сахнаның сәніне айналып, қазақтың тұңғыш балери¬на-сы атанған биші Нұрсұлу Топало¬ва¬ны ең алғаш өнерге тартқан ака¬де¬мик Ахмет Жұбанов екен. Қар¬шବдай қызды Алматыдағы опера жә¬не¬ ба¬лет¬¬ театрының көркемдік же¬тек¬ші¬сі Қ.Жандарбеков пен ба¬лет¬мейс¬тер А.Александров қам¬қор¬¬лық-та¬ры¬на алады. Топалова сол¬ өнер ордасын¬да дәріс алып, тө¬се¬ліп,¬ «Қыз Жібек», «Қалқаман-Ма¬мы𻬠қой¬ылы¬м¬да¬рын¬да¬ Шара Жиенқұлованы ауыс¬ты¬¬рады. «Нұрсұлу Топалованың дайын¬дық¬¬сыз¬ сом¬да¬ған¬ классикалық үлгі¬д嬬¬гі¬¬¬ Зବр嬬мବсы нағыз Шығыстың ар¬¬уы¬¬¬