«Қазақтың таң жұлдызы» атты әдеби кеші

9- сынып

(Жүсіпбек Аймауытовтың 125- жылдығына арналған әдеби кеш)

Мақсаты: оқушыларды Ж.сіпбек Аймауытовтың өмірі мен шығармашылығымен, оның әдеби айналысы мен кезеңімен таныстығын кеңейті және тереңдету.

Әдебиетке, өнерге қызығушылығын мадақтау және қалыптастыру, оқушылардың  кругозорын дамыту.

Оқушылардың адамгершілік және эстетикалық жағынан тәрбиелеу.

Формасы: әдеби-көркем кеш

Қатысушылар: 9 сынып оқушылары

Қатысушылардың саны: 18 оқушы

Өткізу орны: украин тілі кабинеті

Көрнекілік құралдары: компьютер, интерактивті тақта, слайд, видео, кітаптар.

Дайындалу және өткізу кезеңдері:

 а) дайындық кезеңі:
-кештің аудиториясы мен қатысушыларын таңдау;
-рольдерді беру және міндет қою;
-видео таңдау;

-кітап көрмесін ұйымдастыру;
-оқушылармен жеке жұмыс;
-кеш туралы жариялау;
б) кешті  өткізу:
- сыныпты дайындау;
- мұғалімнің алғаш сөзі;
- әдеби –көркем бөлімі;
- виде көру 
- Қайырлы күн, құрметті достар! Сіздерді біздің оқу залында көруге қуаныштымыз!

 Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі, Қазақстан Республикасының Ұлттық академиялық кітапханасы мен Қазақстан Республикасының кітапханалық ассоциациялық ұсынысы бойынша Қазақстанда алғашқы рет 2007 жылғы қыркүйектің 24 – 30 аралығында оқу сауаттылығы мен мәдениетін қолдауда рухани мұраны сақтау, ана тіліне деген сүйіспеншілікке, Отансүйгіштікке тәрбиелеу мақсатында «Бір ел – бір кітап» атты акция ұйымдастырылып, қазақ елі Абайдың «Қара сөздерін», 2008 жылы Мұхтар Әуезовтың «Қилы заман» повесін, 2009 жылы Мағжан Жұмабаевтың «Жан сөзін», 2010 жылы Жұбан Молдағалиевтің «Мен қазақпын» поэмасын, 2011 жылы Жүсіпбек Аймауытовтың «Ақбілек» романын оқыды. Биыл біз мектепте Ж. Аймауытовтың еске алу кешіне жиналып отырмыз.

С2007 года шагает по стране акция «Одна страна - одна книга», которую проводит Министерство культуры и информации РК по инициативе Национальной академической библиотеки РК и Библиотечной Ассоциации РК. Основными центрами проведения акции являются казахстанские библиотеки – национальные, республиканские, городские, областные, сельские, вузовские и школьные.

Сегодня мы пригласили вас на литературный вечер «Қазақтың таң жұлдызы», в ходе которого мы ещё раз перелистаем страницы жизни утренней звезды казахов Жусипбека Аймауытова.

Жүсіпбек Аймауытовтың  туғанына 125 жыл толуына байланысты әдеби кеш
«Қазақтың таң жұлдызы» әдеби кеш
1-жүргізуші: 
-Құрметті ұстаздар, оқушылар! Бүгінгі әдеби кешімізді Жүсіпбек Аймауытовтың  туғанына 125 жыл толуына арнап отырмыз.
2-жүргізуші: 
-Себебі: қазақ халқы үшін басын тауға да, тасқа да соққан қазақтың біртуар ұлының бірі, әдебиет алыбы, жазушы Жүсіпбек Аймауытовтың  туғанына 125 жыл толып отыр. Қазақ халқының мәдениетінің, әдебиетінің дамуында жазушы есімі ерекше орын алады. Жүсіпбек бар халықты талантына бас идірген жазушы, қоғам қайраткері, драматург, редактор.
1-жүргізуші:
Жүсіпбек Аймауытов 1889 жылы Семей губерниясының Павлодар уезіндегі Қызылту болысының Бірінші ауылында өмірге келген. Жастайынан білімге құштар болып, алдымен ауылдағы молдадан, кейін Баянда, содан соң қалада дәріс алған. 1914 жылы Семей қаласындағы мұғаілмдер семинариясына түседі де, оны 1919 жылы бітіріп шығады.   

2-жүргізуші:

Жусипбек Аймауытов - многожанровый писатель, основоположник драмы и романа на казахском языке, ученый, просветитель, педагог, психолог. Автор учебников "Тәрбиеге көмекшi" ("Пособие для воспитателя"), "Психология", "Жан жүйесi және онер тандау".

Аймауытов родился в 1889 году в Баян-Аульском районе Павлодарской области. Умер в 1931.

1-жүргізуші:
- Құрметті ұстаздар, оқушылар бүгінгі кешімізде жазушы туралы қанша айтса да жарасады. Дәл осы уақытта біздің арамызда жүрмесе де, оның көпжанрлы әңгімелері, новеллалары, очерктері, романдары бізбен бірге. Сауатты жас азамат сол ХХ ғасырдың бас кезіндегі үлкен-үлкен саяси-экономикалық өзгерістер мен төңкерістерді тек газет бетінен оқып қоймай, оларға тікелей қатысады. Халықтың өркендеуін жеделдетуге қатысқысы келді, өзі байқаған дағдарыстардан шығу жолдарын да іздеді.  

2-жүргізуші:

У Аймауытова сложилась трудная судьба: бесконечные подозрения со стороны властей, наветы, гонения. Тяжким и долгим было получение образования, мучительно и его творческое самовыражение. Трагичной оказалась судьба наследия, которое почти полностью было вычеркнуто из истории казахской культуры и по причине долгого забвения собиралось буквально по крупицам. Сохранились фрагменты переписки Аймауытова с Копеевым. Несмотря на жизненные неурядицы и, казалось бы, полную беспросветность, Жусипбек творил, творил непрестанно.

1-жүргізуші:
- Ол алашордашылардың істеріне араласып, Семейде «Абай» журналын шығарысып, Қ. Сәтбаевпен, М. Әуезовпен танысады. Семей губерниялық оқу бөлімінің меңгерушісі (1921), «Қазақ тілі» газетінің редакторы.

Қарқаралыда мектеп мұғалімі (1922—1924), Ташкентте шығатын «Ақ жол» газетінің бөлім меңгерушісі (1924—1926), Шымкент педагогикалық техникумының директоры (1926—1929) қызметтерін атқарады

2-жүргізуші:
- До 15 лет он учился разным мастеровым делам у отца и местного муллы. Затем и сам становится муллой и учит детей. В 18 лет Жусипбек одну зиму проучился в русской школе и два месяца в Керекеу (Павлодаре) в казенной сельскохозяйственной школе, из которой был исключен, потому что вместе с другими учениками восстал против несправедливого школьного режима. Два года проработав учителем у себя в ауле и проучившись в русско-казахской школе в Керекеу, он в 1914 году поступает в Семипалатинскую учительскую семинарию, которую заканчивает в 1919 году. Здесь он знакомится с К.Сатпаевым и М.Ауэзовым. Учась в семинарии и параллельно добывая себе на пропитание, Жусипбек не чурался никакой работы: был чеканщиком, столяром, плотником, сапожником, изготовлял домбры, сам играл, исполняя придуманные им же песни и мелодии к ним.

1-жүргізуші:

Әкесі Аймауыт кедей болғанымен, арғы аталары Дәндебай мен Қуан атақ-абыройлы, бай, ел арасында білікті кісілер екен.

Жүсіпбек жастайынан араб­ша хат тану, оқу үйренген. 1907 ж. бастап Баянауылдағы орысша-қазақша екі кластық мектебінде, Керекудегі (Павлодар) қазыналық ауыл шаруашылық мектебінде, Керекудегі екі класты орыс қазақ мектебінде тиіп-қашып оқиды. Бір жағынан бала оқытып, қаражат табады.

1911—1914 жж. ауылда мұғалім болып істейді.

1914 жылы Семейдегі оқытушылар семинариясына қабылданады. Оны 1918 жылы аяқтап шығады.

2- жүргізуші:
- «Қазақ тілі» газетінің редакторы.

Қарқаралыда мектеп мұғалімі (1922—1924), Ташкентте шығатын «Ақ жол» газетінің бөлім меңгерушісі (1924—1926), Шымкент педагогикалық техникумының директоры (1926—1929) қызметтерін атқарады.[1]

1929 ж. басталған кеңестік қуғын-сүргін кезінде Қазақстандағы ұлтшылдық ұйыммен байланысы бар деген жаламен тұтқындалып, ұзақ тергеуден кейін 1931 жылы ату жазасына сырттай үкім шығарылған.
2-жүргізуші: 
-Еще подростком, в 13 лет он писал стихи. Вторая пора приобщения к писательской деятельности пришла в 19-20 лет. Впервые Жусипбек печатался в 1913 году в газете "Казак". В 1916 году он написал пьесу на тему отправки казахов на тыловые работы. В 1920 году работал заведующим отделом образования в Семипалатинской губернии, редактором газеты "Казак тiлi", педагогом в школе (Каркаралы), институте (Оренбург, Ташкент) и техникуме (Шымкент). В 1929 году он переезжает в Кзыл-Орду для работы в газете "Енбекшi казак" и его арестовывают.  

1-жүргізуші:
Еще в 1926 году на Аймауытова написали донос, обвиняя его в присвоении пожертвований, выделенных для голодающих Тургая, Кустаная, Актобе. Тогда он сумел отстоять свою правоту. Примечательны его доводы об историческом праве казахов, построенном на доверии и устоях.. "Я придерживался этих отцовских обычаев. Совестно и неудобно брать расписки от голодающих", - сказал Жусипбек в свое оправдание. Наветы и доносы на Аймауытова поступали не только анонимно, но и в открытой форме. Г.Тогжанов в 1929 году в статье "Жусипбек" называет его очернителем, лже-художником, политическим "контрреволюционером".

2-жүргізуші: 
- Аймауытов өзінің осы қысқа ғұмырында артына аса бай, бағалы әдеби, ғылыми мұра қалдырып үлгірді. Ол В. Шекспир, В. Гюго, Г. Мопассан, А. С. Пушкин, Н. В. Гоголь, Л. Н. Толстой шығармаларын, «Интернационалды», бірқатар ғылыми еңбектерді аударды, педагогика, психология, методика, эстетик. тәрбие туралы зерттеулер тудырды; әдебиет, эстетика, сын саласына араласты; сан алуан публицистик. мақалалар жазды;

1-жүргізуші:
- Теперь обвинение было гораздо более тяжким - участник нелегальной контрреволюционной организации. В апреле 1931 года Аймауытов был расстрелян. От первого брака у него осталось двое сыновей.

Аймауытов - родоначальник жанра романа и драмы в современной казахской литературе. Однако, начинал он свою писательскую деятельность с газеты: публицистика, песни, рассказы, фельетоны, критические заметки. Замечателен тот факт, что в 1918 году он вместе с Ауэзовым издавал журнал "Абай". Здесь Жусипбек опубликовал прекрасный рассказ об Амре Кашаубаеве, которого обрисовал как выдающегося певца, человека очень высокой культуры.

2-жүргізуші:
- 1918-19 ж. Семей қаласындағы М. Әуезовпен бірлесіп «Абай» журналын шығарды. Осы журналда «Екеу» деген бүркеншік атпен, Әуезовпен бірлесіп, «Абайдың өмірі және қызметі» (1918, № 2), «Абайдан кейінгі ақындар» («Абай», 1918, № 3) деген мақалалар жазды. Бұл мақалаларда Абай өмірінің бірталай қыры сөз болып, оның поэтик, мұрасының аса құндылығы көрсетіліп, кейінгі ақындардың ұлы ұстаздан үйренуі шарт екендігі нұсқалды

1-жүргізуші:
- Аймауытов является основателем сценического искусства. Стоя у истоков казахской драматургии, он был режиссером-постановщиком своих пьес на казахской сцене. Сызмальства он участвовал в различных играх, играл на домбре и пел, с 1916 года начал писать пьесы. Аймауытов - организатор первых театральных групп, непосредственный их участник. 17 декабря 1917 года в Семипалатинске он поставил свою пьесу "Рабига".
2-жүргізуші: 
-М.Әуезовпен бірге Семейде «Абай» журналын шығарып, «Екеу» деген бүркеншік атпен, Әуезовпен бірлесіп, «Абайдың өмірі және қызметі» (1918, №2), «Абайдан кейінгі ақындар» («Абай», 1918, №3) деген мақалалар жазды. А-тың көркем шығармалары эстет. бояуының қашықтығымен, көркемдік қуатымен, стильдік даралығымен қазақ әдебиетінде соны бағыт қалыптастырды

1 –жүргізуші: 

В Семипалатинске Аймауытов поставил также спектакль "Биржан и Сара", в котором сыграл роль Биржана.

"Карткожа" (1926) - первый роман, написанный на казахском языке. Ужасы, которые пришлось пережить казахам во время гражданской войны, служат темой романа "Акбiлек". Ожесточенные схватки, разгоревшиеся в России, включили в свою орбиту и мирные казахские земли. Задавленные царскими жандармами и солдатами, казахи буквально потеряли головы, мечась в разные стороны, не разбирая, где друзья, а где враги, где красные, а где белые, подвергаясь насилию. Через судьбу героини романа Аймауытов показал трагедию казахского народа, заключающуюся в его покорности, смирении, кротости, раздавленных неумолимым ходом истории и жестокими потрясениями.

Последнее произведение Аймауытова "Кунекейдiн жазыгы" ("Вина Кунекей") также затрагивает женскую тематику - столкновение чувства достоинства с несправедливостью. Как критик Аймауытов опубликовал в журнале "Абай" (© 1) статью "Послеабаевские поэты", в которой рост писательского отряда и литературы вообще он связывает с пробуждением национального самосознания. Основу же этого пробуждения Аймауытов усматривает в трех факторах: деятельность Абая, газеты "Казак" и духовное развитие народа, повернувшегося лицом к науке и образованию. Так же как Абай, Жусипбек каждым своим словом заставлял молодежь думать, стремиться к самосовершенствованию.

Юлдашева Камилланың орындауында «Ана қадірі»  өлеңі орындалады.

2- жүргізуші:

Жүсіпбек туындысы-сарқылмас бұлақ. Сөз шебері Жүсіпбек  ата, сізге әрқашан борыштымыз.   Жүсіпбек атамыздың қойын дәптерінен алынған мынадай қазақ халқы туралы пікірімен аяқтағымыз келіп отыр. «Қазақ деген ел – бостандық-азаттық сүйетін, даланы, таза ауаны, таза суды, таза көгалды сүйетін халық. Сонша кең дүниеде жүріп ол елдің жан-жүрегі таза болмаса, таңдануға болар еді. Жоқ, ол асқан ақ көңіл, мырза, сенгіш, барықсыз ел». 
1-жүргізуші: 
«Өлді деуге бола ма айтыңдаршы, Өлмейтұғын артында сөз қалдырған» дей отырып Жүсіпбек Аймауытовтың 125 жылдығына арналған әдеби кешімізді тамашалағандарыңызға көп рахмет.

Видео көру. Біздің кешіміз аяқталды. Осы кеш жөнінде өзіңіздің ойларыңызды, пікірлеріңізді, сезімдеріңізді жазсаңыздар . Жүсіпбектің өмірі қайғылы, мұңлы болса да, бірақ тағдыры ғажап. Егер бүгінгі кештен патриот, азамат, жазушы Жүсіпбек Аймауытовтың әдеби әлемін ашсаңыздар мен қуаныштымын.  

Наш  вечер завершился. Очень хотелось,  чтобы вы поделились своими мыслями, чувствами. Какие впечатления остались у вас после рассказа о жизни и творчестве писателя Жусипбека Аймауытова, писателя трагической, но замечательной и удивительной судьбы. Мы будем вам благодарны, если вы открыли для себя новый литературный мир писателя, гражданина, патриота Жусипбека Аймауытова

Учащиеся пишут отзывы.