Мұғалім мектеп айнасы(эссе)

       Елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев "Болашақта еңбек етіп, өмір сүретіндер бүгінгі мектеп оқушылары, мұғалім оларды қалай тәрбиелесе Қазақстан сол деңгейде болады. Сондықтан ұстазға жүктелер міндет ауыр" деген болатын. Қазіргі заман мұғалімінен тек өз пәнінің терең білгірі болу емес, тарихи танымдық, педагогикалық-психологикалық сауаттылық, саяси экономикалық білімділік және ақпараттық сауаттылық талап етілуде. Ол заман талабына сай білім беруде жаңалыққа жаны құмар, шығармашылықпен жұмыс істеп, оқу мен тәрбие ісіне еніп, оқытудың қазіргі жаңа технологиясын шебер терең меңгерген болғанда ғана білігі мен білімі жоғары, жетекші тұлға ретінде ұлағатты саналады. 
Мұғалімнің бір ғана сыры - оның мамандығы. Бұл дүниеде теңдесі жоқ мамандық тек мұғалімге ғана лайық. Сондықтан ұстаз адам - кәсіби мамандығына құштар, оны жан-тәнімен сүйетін, барлық өмірін соған арнауы тиіс. Олайболсамұғалімеңбегініңсанқырлылығыосыданөрбиді. Мұғалімадамныңөзпәнінтереңмеңгеруіоныңеңалғашқықыры, кәсібишеберлігінүздіксізұштай, шыңдайтүсуіекіншіқырыболмақ. Үшіншіқыры - мұғалімніңтілдімеңгеруі - тілшеберлігі. Сөздіжетесінежеткізесөйлейбілудіңөзі - өнер. Себебі, тіл - тәрбиеқұралы. Төртіншіқыры - байқағыштықсезімі-көрегендігі. Бесіншіқыры - әржүректібілімшұғыласыменнұрландырудыңеңтиімді, еңтөтежолынтабабілетінжасампаздығы. Алтыншықыры - жан-жақтыдарындылығы. Жетіншіқыры - үздіксіз, тынымсызізденімпаздығы. Сегізіншіқыры - үлгі-өнегесі, мұғаліммәдениетінемесепедагогикалықәдеп-этикасыдеугеболареді. Себебі, мұғалімніңкелбеті-сыртқымәдениеті, қарым-қатынасы, өзін-өзібасқаруы, бақылауы, сөйлеумәдениетіүздіксізжаңарып, өзгеріп, үнеміжаңасипатқаиеболыпотыруымұғалімдікмамандықтыңеңбастыэтикалықсапалықбелгісі. 
Ұстаздықкиеліәріөтекөнемамандық. Адамзаттыежелденойландырып, толғандырыпкележатқан, қоғамдыққұрылысөзгеріпжатсада, қажеттігінжоймайтынмаңыздымәселе-жасұрпақтыөмірсүругедайындау. Бұлқиынның-қиыны. Себебі, әрадам-қайталанбасжекетұлға. 
Бүгінгіұстазшәкіртінемәліметберіпқанақоймай, оныдүниежүзілікбілім, ақпарат, экономикакеңістігінешығуға, яғниқатаңбәсекежағдайындаөмірсүругетәрбиелеукерек. Олнағызұстаздыңқолынанкеледі. Иә, бүгінгікүнмұғалімніңкөпізденіп, тынымсызеңбектенуін, сабақберудіңамал-тәсілдерінжетілдіріпотырудықажететеді. Өйткені, біліммазмұны, оқытуүрдісіөзгерістіталапетуде. Алұстаздаралдындашешімінтаппайжатқанпроблемалардабаршылық. Пәндергебайланыстыкөрнекіқұралдардыжаңарту, көбейту, толықтыру, дидактикалықматериалдардың, әдістемеліккөмекшіқұралдардыңаздығыоқулықтармазмұныменсапасыалаңдатады. Соныменқатар, білімсапасынарттырудажаңатехнологияментұрақтыжүйелі, нәтижеліжұмысістеуүшінмұғалімсабағынажан-жақтыдайындалуыкерек. Олүшінмұғалімгееркіндік, шығармашылықізденіс, көпеңбекқажет, алолүшінжағдайкерек. 
    "Ескіден қол үзбей, жаңаға қол жеткізгендер ғана мұғалім бола алады" деген екен Қытайдың дана ойшылы Конфуций. Сонымен мұғалім өткен тәжірибесін жаңамен ұштастыра алатын кәсіби қызығушылығы жоғары, танымы биік, бастаған ісінің нәтижесін көре алатын, ғылыми зерттеу жұмыстарын таңдай білетін, педагогикалық үрдістің заңдылықтарымен етене таныс, оқытудың әдістемелік жаңалықтарынан хабардар, оқыту үрдісін ізденімпаздықпен арттыратын өз ісінің шебері болуы керек. 
Ақпараттар ағыны ағылған, түрлі хабарлар тасқыны тасыған жаңа ғасырда мұғалімде - озық техникалық, электрондық құралдарды, компьютерді жетік білетін өз пәнін өмірімен байланыстыра алатын, ақпаратшыл және ұлтының кемеліне келіп толысуына, рухани өсуіне, әдеби-мәдени дамуына басты ықпал жасаушы, ұлтжанды патриот болу керек. 
Енді осыған сәйкес ХХІ ғасыр мұғаліміне қойылатын талаптарға тоқтала кетейік: Біріншіден, мұғалім жеке көзқарасы бар және соны қорғай білетін жігерлі тұлға және маман мұғалім болуы қажет. Зерттеушілік, ойшылдық қасиеті бар мұғалім жалтақ болмайды. Өз ісін жетік біліп табанды жүргізетін мұғалім ғана түпкі нәтижеге қол жеткізе алады. Ондай мұғалім әрбір күніне есеп беріп отырады, азаматтық ар-ожданын үнемі қорғай алады. Екіншіден, педагогтік, психологиялық білімін жетілдіріп үйренумен қатар, сол білімін күнделікті ісінде шебер пайдалана білетін болуы керек. Мұғалім қай пәннен сабақ бермесін, ол баланы өмірдің әр саласына қатысты кез келген сұрағына жауап беруге даяр болуы керек. 
Әрмұғалімніңпедогогикалықойлауқабілетіғылымитүрдеқалыптасуытиіс. Психологиялықбастызаңдылық "Адамөзініңшығармашылықөзгерушілікқызметіарқылыадамдарменқарым-қатынасжасайдыжәнежекеойлауқабілетізоржекетұлғаболыпқалыптасады" дейді. Үшіншіден, міндеттіортабілімберу, стандарттыоқулықтардыпайдалану, ақпараттардыңкөбеюі, т.с.с. Өзініңоқушысынөзбетіншебілімалуғаүйретпегенмұғалімқазіртүпкінәтижегеқолжеткізеалмайды. 
Төртіншіден, мұғалімұйымдастырушылық, құрылымдылық, бейімділіксараптамалыққабілеттерменқатарөзбойындағыпедагогикалықжағдаяттарды, дәйектерді, құбылыстардыталдайбілуіжәнесолардыңпайдаболуыныңсебеп-салдарынанықтайбілугедебейімболуышарт. Соныңнегізіндекүрделіжағдайлардашешімтабаалатындәрежегежетумүмкін. Бесіншіден, мұғалімніңадамгершілік, саясиидеялықұстанымыжұмысындакөріністауып, олұстанымдабалатәрбиесіненегізетіпалуышарт. Қысқасы, балаықпалетуобъектісіемесынтымақтасақызметететінтұлғағаайналуықажет. 
Ал, ХХІғасырдыңнағызұстазықандайболмақкерек? Әрине, олөзкәсібініңмайталманы, осымақсатқаруханикүш-жігерін, парасат-қуатынсалукеректігіайтпасадатүсінікті. Бұл - әркімніңқолынанкелебермейтін, ерекшеталанттықажетететін, байқиялдыадамғатәнқасиет. Сондай-ақұстазкүнбе-күнгіөзініңкөпқырлыеңбегіндемазмұныәртүрлікездейсоқжайттардыңтуындапотыратыныналдыналасезіп, болжапжәнеоныңоңшешімінтабуғадайынболуытиіс. Сондықтандаұстаздыәрбаланыңжан-дүниесінтанып-білушіәріоныжекетұлғаетіпқалыптастырушы, елболашағыныңмүсіншісідеугеболады. "Ұстаз" сөзініңекітүрлісипатыбар