НАРАТУ

Қазақ књйлерініћ ішінде жеке-жеке жанр- лардыћ ерекшелігін сипаттайтын бір топ тақы- рыптық бағдарлама, айқындама књйлер кезде- седі. Бњл књйлердіћ атын књйшілердіћ љздері қоюы мњмкін, себебі бњлар жанрдыћ ерекшелігін кљрсететін књйлер, Қазақ књйлеріндегі жанрлар формасы жағынан алуан тњрлі болғанымен бір мифтік њстын негізінде љрбіп дамиды. Европалық музыкада жанрлар белгілі бір љлшемдер аясынан шықпайды. Мђселен «марш» жанры қашанда болмасын бір љлшемге, шартқа негізделген. Ал қазақтағы дауылпаз књйлер тњрлі формада келе бергенімен, белгілі бір тақырыпты кљздеуі жағы- нан љзара њйлеседі. Сљйтіп жеке бір жанрды қњрайды. Бњл књйлердіћ мақсаты бостандық сњй- гіш ер кљћілді мифтік дђрежеде сипаттау болып табылады. Яғни, эпикалық кећ қњлашты, терећ тынысты жанр. Сондықтан бњл жанр «дауыл- паз» књйлер жанры деп аталады. Бњл топқа «Боз- айғыр», «Шыћырау», «Тљремњрат», «Серпер», «Адай» т. б. књйлер тобы кіреді. Демек жанрлар бойынша бљлгенде бњкіл иісі қазақтыћ књйлері біртњтас мђдениет болып табылады. Мђселен «нақысты» жанр қазақтыћ барлық музыкалық љћірінде кездеседі. Оны батыс књйлері, шығыс књйлері, қырғыздыћ, тњркіменніћ ђсері тиген књйлер деп бљлуге ђсте болмайды. Таудыћ тастан тњратыны бђрімізге аян. Бірақ ол тас емес, тау! Себебі ђрбір књйшініћ љзіне тђн ерекше қол- таћбасы болады. Сол себепті оныћ књйін жет- кізуші домбырашыныћ да љз ерекшелігі бар.

Књйшілер књй шығарғанда белгілі бір жанрды њстанатыны анық. Мысалы «Ақжелећ» књйлер

жанры бір рудан екінші руға љткен і киелердіћ љзара еркелеуін сипаттайды. қњбылу, кеп кию (маска жамылу), мифти тњріне арналған. Демек екі рудыћ киесін ымыраластыру мақсаты кљзделген.