«Қостанай қаласы әкімдігінің білім беру бөлімінің

А.М.Горький атындағы гимназиясы»

                               Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі

Бекболатова Айгүл Адамбекқызы

 

Қазақ әдебиеті

Ашық сабақтың жоспары.

7 сынып.

Сабақтың тақырыбы:  Бейімбет Майлин «Айт күндері» 

Сабақтың мақсаты:

1.Білімділік:  Мағжан Жұмабаев туралы өткен тақырыбы бойынша оқушылардың  білім, сөз қорларын пысықтау. Шәкіртерге Бейімбет Майлинның өмірі мен  шығармашылығы туралы таныстырып, көрнекті  әңгіме жанрының хас шеберінің шығармалары бойынша қазақ әдебиетінің  дамуына қосқан үлесін көрсету. Бейімбет Майлинның «Айт күндері» шығармасы арқылы мазмұнын, көркемдігін, құрылысын меңгерту. «Айт күндері»  әңгімесін оқып, мәтіндегі тілек сөздердің мағынасын  жан-жақты талдау,оқу, оқушылардың пікірін, көзқарасын қалыптастыру.

2.Дамытушылық: Өткен сабақта алған білімдеріне  сүйене отырып, Бейімбет Майлиннің өмірі мен  шығармашылығы  туралы оқушылардың  білімдерін тереңдету.Шәкірттердің ой-өрісін, тіл байлығын дамыту және сөйлеу,жазу шеберліктерін арттыру.Сыни тұрғысынан ойлауға, өзінше ой түюге баулу, танымдық түсініктерін дамыту.

3.Тәрбиелік: Шәкірттердіңбойында прозаға, жазушылық өнерге  құрметін сүйіспеншілігін ояту, өнерге баулу.  Бейімбет Майлинның «Айт күндері»  шығармасының идеялық қуатын,сұлулығын, реализмін ұғындыру. Оқушыларды «Айт күндері»  мазмұнының шығармасы арқылы  ұлттық мерекелерді сүюге, ардақтауға  тәрбиелеу.

Сабақтың түрі: Сыни тұрғыдан ойлау, дәстүрлі, жаңа сабағы

Сабақтың әдіс-тәсілдері: Түсіндіру, сұрақ-жауап, оқыту,мәнерлеп оқу,сын тұрғысынан ойлау стратегиясы, әңгімелеу,салыстыру, баяндау.

Сабақтың құралдары: Қазақ әдебиетіоқулығы,мерекелер бейнелейтін суреттер, ақын мен репресия  құрбандарының  портреттері, сабақтың ұраны,тірексызба, флипчарт, техникалық құрал,компьютер, электрондық тақта,видео-бейне,insert текшесі,  Венн диаграмма.

Пәнаралық байланыс: география, тарих, қазақ тілі ,психология, орыс тілі, театр, этнопедагогика.

Қосымша материалдар: Бейімбет Майлинның шығармалары, деректі  тарихи мәліметтер, репресия  құрбандары туралы видео-бейне мәліметтері.

Технологиялар: педагогика, сын тұрғысынан, компьютерлік, дамыта оқыту

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. (1-2слайд)

1.Амандасу:

2.Қазақстан Республикасының Мемлекеттік гимнін орындау.

3. Оқушыларды ашық сабақтың  тақырыбымен мен мақсаттымен таныстыру.

Мазмұны :

1.     Мағжан Жұмабаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы өткен тақырыбы бойынша оқушылардың  білімдерін тексеру, үйге берілген үй тапсырмасын тексеру.  Мағжан Жұмабаевтың өмірі  мен «Сүйемін» деген өлеңнің жазған түйін тексеріп шығу.

2.     Оқушыларды қазақ әдебиетінен ашық сабақ  тақырыбымен мен талаптармен таныстыру.Ол үшін оқушыларға арнай тапсырмалар мен  insert текшесі ұсынылады.

3.     Ашық сабаққа арналған флипчарт, видео-бейне, қазақ әдебиеті оқулығы арқылы

Бейімбет Майлинның балалық шағы мен шығармашылық өмір жолының  басталуы туралы мәліметтер алу.

4.     Оқулықпен жұмыс: Бейімбет Майлинның «Айт күндері»  әңгімесімен таныстыру

5.     Бейімбет Майлинның әңгіме жанрының шебері болатынын назарын аудару

6.     Бейімбет Майлинның ақпараттық құралдар мен видео-бейне арқылы қоғамдық қызметін туралы айту.

 

ІІ. Лексикалық жаттығу.( 3-4 слайд)

Сұрақтар:

1.     Балалар, қазір қазақ тілі сабағы ма? (-Жоқ, қазір қазақ тілі сабағы емес, қазақ әдебиеті )

2.     Сонымен қай сабақ басталды? (Қазір қазақ әдебиеті сабағы басталды.)

3.     Қазақ жазба әдебиетінің негізін салушысы кім? (Қазақ жазба әдебиетінің негізін салушысы-Абай Құнанбаев.)

4.      Қазақ әдебиеті сабағы  аптада неше рет болады? (Қазақ әдебиеті сабағы  бір аптада бір  рет болады?)

5.     Қазақ әдебиеті сабағы  аптаның  қай күндері болады? (Қазақ әдебиеті сабағы  аптаның  бейсенбі  күні болады?)

6.     Сендер қазақ әдебиеті сабағында қандай тапсырмаларды  орыңдайсыңдар? (Қазақ әдебиеті сабағында келесі тапсырмаларды  орыңдаймыз. Олар: қазақ ақындарының өмірімен танысамыз, өлеңдерді мәнерлеп оқимыз, шығармаларды талқылаймыз.)

7.     Сендер қазақ әдебиеті сабағы арқылы қандай шығармалармен таныстыңдар?( Біз қазақ әдебиеті сабағы арқылы келесі шығармалармен таныстық. Олар: Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» деген өлеңі, Жамбыл Жабаевтың «Ленинградтық өренім», Ілияс Жансүгіровтың «Домбыра» мен «Ана тілім» деген өлеңдері және тағы басқалардың.  )

ІІІ. Үй тапсырмасын тексеру,пысықтау. (4 -5слайд)

Кiрiспе сөз:

Мұғалім:

Балалар, біз өткен сабақта Мағжан Жұмабаевтың өмірі мен  «Сүйемін» деген өлеңімен таныстық. Үйге берген тапсырмасы қандай? (Бізге берген үй тапсырмасы Мағжан Жұмабаевтың өмірі мен шығармашылығы туралы қайталау, «Сүйемін» деген өлеңнің  оқу, өлеңнің мазмұны бойынша дәптерге түйінді жазып әкелу.

·        Мағжан Жұмабаев деген кім?( Мағжан Жұмабаев ХХ ғасырдың қазақ халқының  ұлттық ақыны)

·        Мағжан Жұмабаев қай жылдары өмір сүрген? ( Ол 1893-1938 жылдары өмір сүрген)

·        Мағжан Жұмабаев қай ақынның шығармашылығына ерекше құрмет тұтқан? (Мағжан Жұмабаев Абай ақынның шығармашылығына ерекше құрмет тұтқан. Себебі, Ұлы Абай Мағжан Жұмабаев үшін ұлы ұстаз үлгісі ретінде болған.

·        Мағжан кімнің дәстүрінде жыр жазып жалғастырды?

(Мағжан Ұлы Абайдың  дәстүрінде жыр жазып жалғастыратын болған.)

·        Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» өлеңі мазмұнында не туралы айтылады? (Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» өлеңі мазмұнын қартайған  анасына,күнделікті тұрмыстың  жетегінде жүрген  қарапайым жарына деген сезімдері  туралы суреттеп көрсетеді.)

·        Балалар, Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» деген өлеңі ұнады ма? Немен ұнады? (Менің ойымша, Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» деген өлеңі ... ... . Сондықтан маған Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» деген өлеңі ұнады)

·        Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» өлеңі әдебиет теориясының қай жанр түрі?

(Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» деген өлеңі әдебиет теориясында лирика жанрының түрі.Өйткені, лирика жанрының шығармалары сезім туралы.)

 

Үй тапсырмасын бекіту кезеңі. (6-7слайд)

Мұғалім:

         Балалар, оқулықтарды ашып Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін» өлеңінің негізгі  идеясын анықтап, өлең жолдарымен дәлелдеуге тырысайық. Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін»  деген өлең мазмұны бойынша экранда берілген кестені толтырыңдар. Берілген «Ақын кімді,нені сүйген?» және«Қандай жолдар арнаған?» арнайы сұрақтарға сәйкес жауап сыңарын табыңдар. (Балалардың жауаптары кестеге сәйкес болу керек.) (Экранда берілген 6-7слайд)

Ақын кімді,нені сүйген?

Қандай жолдар арнаған?

 

 

 

 

 

«Ақын кімді,нені сүйген?»

·        Ол қарт анасын сүйген!

·        Жабайы жарын сүйген!

·        Алаш деген елін екенін сүйген!

·        Алаш партиясын сүйген!

·        Мәңгі өлік сахарасын -

Сарыарқа деген  жерін сүйген!

·        Сарыарқаны сүйген!

 

Қандай жолдар арнаған?

·        Менің бір қарт анам бар,

Неге екенін сүйемін-сол анамды сүйемін!

 

·         Жабайы ғана жарым бар,

Неге екенін білмеймін-

Сол жарымды сүйемін!

 

·        Бірге жусап, бірге өрген

Алаш деген елім бар,

Неге екенін білмеймін –

сол елімді сүйемін!

 

·        Мәңгі өлік сахарасы

Сарыарқа деген  жерім бар,

Неге екенін білмеймін –

сол Арқамды сүйемін!

 

Мұғалім:

Балалар, Мағжан Жұмабаевтың «Сүйемін»  деген өлең мазмұны жақсы білеміз

«Сүйемін» деген сөздің аудармасын айтыңдаршы.(«Сүйемін» деген сөздің аудармасы- «Я люблю!»)

Иә, дұрыс жарайсыңдар балалар! Енді балалар,сөйлеу үлгісін беремін. Экранға назарларың аударып отырыңдар. «Мама», «Моя мама», «Я люблю»  әрі қарай   «Я люблю маму» деген сөйлемді кім тез қазақ тіліне аударады? Әрине, балалар «Я люблю маму»- «Мен анамды сүйемін!» деп аударамыз. Человек когда любит по-настоящему не знает за, что его любит. Сендер өздеріңе жақын, сүйетін адамдарыңа, туған  жерлеріңе  жолдар арнап жазып етіңдер. Сезім- ол тек қана адамға тән қасиет. Мен де сендер сияқты өз анамды қатты жақсы көремін. Мен сендерді де сүйемін! (Оқушылардың жауаптарын қабылдағаннан кейін жаңа тақырыпқа көшемін ).

 

IV. Жаңа сабақ:Кiрiспе әңгімесі:

Мұғалім:

         Балалар, экранға назарларың аударыңдар кімнің портеті? Ол деген кім? ( Кім бейнеленген?)

         Балалар, біз бүгін сабақта Бейімбет Майлинның өмірбаянымен танысамыз және оның шығармасын білуге  тырысамыз. ХХ ғасырдағы қазақ әдебиетінің әңгіме жанрының шебері, дарынды тұлғалардың бірі- Бейімбет Жармағамбетұлы Майлин.

Бейімбет Майлинның  «Айт күндері»  әңгімесін, идеясын,тақырыбын ашып,жан-жақты талдау жүргіземіз.

         Ең алдымен сендердің Бейімбет Майлинның өмірбаяны мен шығармашылығы туралы қанша білетінді анықтағым келеді. Сендер ол туралы нені білесіңдер? Сол үшін  тақтаға шығып экрандағы берілген Бейімбет Майлинның  тірек сызбасын, жазып толықтырасыңдар.

 

1.     Ой шақыру  (8слайд)

 

Бейімбет Майлин

                                 

 

 

 

 

(Оқушылардың жауаптарын қабылдағаннан кейін инсерт кестесін беремін, арнайы сұрақтар арқылы жаңа сабақтың кезеңін өзектілігін пысықтаймын.).

 

Мұғалім:

-Жарайсыңдар! Бейімбет Майлин туралы біледі екенсіңдер. Осы ойды жалғастырып, мына Бейімбет Майлин туралыинсерт картасын (insert текшесін) сұрақтарына  жауап беріңдер. Сендерге жауап беруге келесі үш қатардағы сұрақтар берілген. Олар: Не білемін? Не білгім келеді? Не білдім? Бір-бір сөйлемнен  жауап бересіңдер. Ал соңғы  сұраққа сабақтың соңында жауап жазып бересіңдер. Балалар, Бейімбет Майлин туралыне білесіңдер? Сендерге жауап беруге келесі сөйлеу үлгілері көмектеседі. (Экранда берілген 9 слайд)

 

2.     Инсерт кестесі (insert текшесі) (Экранда берілген 9 слайд)

Не білемін?

Не білгім келеді?

Не білдім?

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Не білемін?

·        (Мен оның кім екенінбілемін.Мен оның туған жері туралы білемін.(туған жерін білемін). Мен оның мектебі бар екенін  туралы білемін.(оның атындағы мектебі туралы білемін). Мен оның ескерткіші бар екенін туралы білемін.( оның атында ескерткіші бар екенін туралы білемін)

Не білгім келеді?

·        Мен оның өмірбаяны  туралы толық( көп,тағы) білгім келеді

Мен оның оқу орындары туралы білгім келеді.Мен оның қызметі туралы жақсы

( көп, терең) білгім келеді.Мен оның жазған шығармалар туралы білгім келеді.

     Мен оны неліктен «Үш бәйтерек» деп атағанын білгім келеді. Келеді

 

Мұғалім:

         Балалар,  сендерге Бейімбет Майлин туралы деректі видео – бейнені  көрсеткім келеді.Экранға назар аударыңдар.Сонымен видео бейне кім туралы? Көргендеріңді, түсінгендеріңді қысқаша айтыңдар. Бейне мәліметтер арқылы нені түсіндіңдер? Біздің тарихта Бейімбет Майлинның  аты немен несімен белгілі ? Майлин деген кім?  Сол үшін  экрандағы  семантикалық картасы  арқылы сабақты пысықтаймыз. Берілген Бейімбет Майлин туралы   семантикалық картасын, жазып толықтырасыңдар. (Мұғалім-Оқушы , Оқушы А + ОқушыВ,  Мұғалім+Оқушы А+ Оқушы В)

(Экранда 10 слайд)

 

Семантикалық талдау

Ол кім?

Туған жері?

Әдебиетке қосқан үлгісі

Оқу орны?

Қай әңгімелердің авторы?

Оның қызметі?

 

 

 

 

 

 

 

3.Оқулықпен жұмыс. (Экранда 11 слайд)

         Мұғалім:

         Балалар, енді оқулықпен жұмыс істейміз. Оқулықта Бейімбет Майлин туралы қандай  мәлімет берілген?  Ойын ретінде өткіземін. Кім тез  және дұрыс  мәлімет береді.

І қатар -І обзацты оқып  түсінуге тырысады.

ІІ қатар -ІІ- інші бөлікті алады .

ІІІ қатар - ІІІ-ші абзац бойынша  жұмыс істейді.

 

Мұғалім:

         Қай қатар  қандай (мәлімет)  мәліметтер алды. Сендер не туралы білдіңдер? (Мұғалім арнайы сұрақтармен балаларға жауап беруге тырысып , көмектеседі.)

                 

Бейімбет Майлин

          

         Бейімбет Жармағамбетұлы  Майлин 1894жылы Қостанай  облысы Таран  ауданында кедей отбасында туған. Оның өмір сүрген 1894-1938 жылдары.  Әкесінен 2 жасынан жетім қалған. Ал 7 жасынан бастап, байдың малын бақты. Бейімбет Майлин анасы Құлғизар мен әжесі Бойдастың  тәрбиесінде өседі. Бейімбет жас бала күнінен әжесі Бойдастың шығыс қиссалары,көне жырларды, ертегі, аңыздарды көп тыңдайды. Әжесі кейіннен  ауыл молдасынан сауат ашқан, кейін Арғыбай  қажының медресесінде 2 жылдай дәріс алады.

(І қатар-І абзацты оқып  түсінуге тырысады.)

 

І қатар-І обзацты Мұғалім сұрақтары:

·        Ол Қостанай  облысының қай ауданында  туған?

·        Оның отбасы қандай болған?

·        Кедей ме? Бай отбасы болды ма?

·        Оның балалық шағы қалай өтті?

·        Неше жасынан жетімдікті көрді?

·        Оның әжесі  жайында  не жазылған?

·        Оның әжесі поэзияны жақсы көрген бе?

        

         Бейімбет Майлин зерек бала болып өсті. 1911-1915жылдар аралығында Троицк қаласындағы Уәзифа медресесінде,   Қостанайдағы  орысша-қазақша білім алады, Уфадағы медресе Ғалия оқып білім алған. Медреседе оқып жүргенде татардың Ғалымжан Ибрагимов, Мәжит Ғафури сияқты белгілі жазушылармен танысады . «Садақ» атты қолжазба журналға белсене араласып, өзінің  алғаш прозалық туындысы  «Шұғаның белгісі» әңгімесін жариялайды. «Садақ» журналының бас редакторы болған. (ІІ қатар-ІІ- інші бөлікті алады .)

 

ІІ қатар-ІІ обзацты Мұғалім сұрақтары:

·        Бейімбет Майлин қандай бала болып өсті?