4 сынып

Дүниетану

Сабақ тақырыбы: Табиғаттағы су айналымы.

Сабақ мақсаты:1. Табиғаттағы су айналымы туралы түсінік қалыптастыру, судың қасиетін еске түсіру;

2. Логикалық ойлау,  танымдық қабілеттерін дамыту;

3. Қоршаған ортаға қамқорлықпен қарауға тәрбиелеу.

Сабақ көрнекілігі: презентация, карточкалар, суреттер, глобус.

Сабақтың әдісі: тәжірибелер жасау,  СТО стратегиялары :«Эссе», «Автор орындығы»

Сабақ барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі.

Психологиялық дайынндық.

ІІ. Қызығушылықты ояту.

1.-Балалар ыңғайланып отырып, мына дыбыстарды естіп көрейкші. (тыңдату)

-Бұл ненің дыбысы?

-Су туралы не білеміз?

 -Балалар, біз бүгін сабақта табиғаттағы су айналымын қарастырамыз. Ол не екенін тәжірибе жасау арқылы   білетін боламыз.

Су –тіршілік көзі. Сусыз тірі ағза өмір сүре алмайды. Су бар жереде тіршілік бар.Біз глобусқа қарасақ жер шарын жан-жағынан су қоршағанын көреміз. Жер бетінің 70% су алып жатырКөгілдір түс-ол су: мұхиттар, теңіздер, көлдер, өзендер.

-Судың қандай қасиеттерін білеміз?

 Судың осындай қасиеттері бар екенін дәлелде.

2. Тәжірибе жасау.

1 топқа  стақан, тарелка,  кесе, қасық қызыл және көк жолақтар беріледі

2 топқа стақан, кант, тұз,  қасық, топырақ, воронка, мақта беріледі.

Әр топ осы заттарды пайдаланып, тәжірибелер жасайды.

1 топ су мөлдір, пішінсіз, түссіз, жұққыш екенін, 2 топ су еріткіш, аққыш, иіссіз екенін анықтайды.

Тұз бен қант көрінбей еріп кетті, ал топырақ болса ерімеді, су жай ғана лайланды.

-Оны қайта мөлдір етіп тазалауға бола ма?

Бұл сұраққа жауап беру үшін бәріміз бірге тәжірибе жасап көрейік.

Қорытынды. Суды тазартуға борлады. Мұндай тазартуды сүзу деп атайды. Ал табиғаттағы  жақсы сүзгі-құм.  Ал өмірде, тіршілікте суды таза күйінде пайдалану үшін сүзгіш құралғы орнату керек.

3.Слайд бойынша жұмыс.

-Балалар, судың ұлы саяхатшы екенін білесіңдер ме? Ол бір орында отырғанды ұнатпайды. Оның әйгілі ертегідегі желдің бағытының өзгеруімен лезде ұшып кетіп жататын кейіпкер Мери Поппинске ұқсастығы бар. Су да ауа қысымы өзгере қалса сапарға аттануға әзір тұрады. Ол сапарға шыққанда бірде қарға, бірде мұзға, бірде суға айналып кейіпін өзгертіп отырады.

-Бұл неге байланысты? (температура мен ауа қысымына байланысты)

-Сонда ол табиғатта қандай күйде кездеседі?

Су күйі

Сұйық (су)                               Газ (бу)                         қатты (мұз)           

-Олар бір күйден екінші күйге қалай көшеді екен?

Судың күйі

Түрлі себептер

1.қатты мұз күйінде

Температура 0º С-тан төмен

2. сұйық күйінде

Температура 0 ºС-тан жоғары

3.Газ тәрізді

Температура 0 º С-тан жоғары                 100 ºС-та қайнайды

      Мұз                  су                   бу

-Судың осы күйлерін қашан және қайдан көруге болады?

ІІІ. Мағынаны тану.                       1.Тәжірибе жасау .                        Ыдысқа сү құйып, қайнатамыз. Су қайнағаннан кейін қақпағын жабамыз. Судан бу көтеріледі. Қақапақ біраздан кейін терлей бастағанын байқадық. Пайда болған су тамшылары бір-біріне                қосылып ұлғаядыда, көтере алмай,  бар салмағымен төменге тамшылай бастайды.

-Бұл нені білдіріп тұр?

2. Қорытынды. Су алдымен бу түрінде жоғары көтеріліп, салқындады. Бу суға айналды, суқайтадан төмен қарай тамшылай бастады. Бұл қозғалыс қайталана береді. Сөйтіп су айналымы жасағандай болды.

         Судың осы сияқты өзгерісі табиғатта да  болып тұрады. Күн сәулесі қызуынан су жер және қоймалар бетінен буланады. Күн неғұрлым қаттырақ қыздырған сайын, булану да жылдамдайды.Бірақ күннің көзі көрінбей тұрған, тіпті қыстың өзінде де  кезде де булану жүріп жатады. Булану үнемі жүреді.   Күн сәулесінің әсерінен ағаштар мен өсімдік жапырақтарындағы, бұталар мен шөптесін өсімдіктердегі су буланады.

         Жылға, өзен, көлдер бетінен де су буланып, аспанға көтеріліп, бұлтқа айналады. Сосын жауын-шашын түрінде қайтадан жерге түседі.

Су табиғатта осылай айналым жасайды. Ол жер бетінде үнемі тынымсыз айналыста жүреді. Табиғатта су осылайша айналып жүреді. Мұны табиғатта су айналымы деп атайды.

3.Оқулықпен жұмыс

Осы дәлелдемелерімізді оқулықтағы мәтінмен салыстыраық.

Мәтінді оқу.

Салыстыру. Не жаңалық?

«Табиғаттағы су айналымы» деген сызба құрастыру.

Карточкалармен жұмыс.

-Табиғатта су айналымы болмаса не болар еді?

(Жер беті кеуіп, жер бетінде тіршілік жойылар еді).

4.Мақал-мәтелдер мен тыйым сөздер бойынша жұмыс

Қазақ халқы судың тазалығына, үнемдеп пайдалануына көп көңіл бөлген. Оны су туралы мақал-мәтелдер, тыйым сөздерден көруге болады.

Сулы жер-нулы жер.

Жылап жүріп арық тазаласаң, күліп жүріп су ішесің.

Суға түкірме, өйткені бұл суды қайта ішуге тура келеді.

Суға дәрет сындырма.

Су төккеннің жауабы бар.

Бір тамшы су –жерге пайда.

Осы мақал-мәтелдердің мағынасын ашу.

Ү.Ой толғаныс.

«Мен сумын» эссе жазу

«Автор орындығы»  стратегиясы бойынша жазған эсселерін оқыту

ҮІ.Қорыту.

-Біз не білдік?

-Не үйрендік?

Су жүргізер тіршіліктің тамырын,

Су жоқ болса тірлік тәмам, бауырым.

Судың біздер біле тұра маңызын

Көп болған соң ұмытамыз қадірін.

ҮІІ.Бағалау.

ҮІІІ.Үйде: Мәтінді оқу, тәжірибе жасау..