ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ ТАРИХ САБАҒЫНА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАР

Жақсыбаева М.С.

Қ.Нұрғалиев атындағы № 43 мектеп- гимназиясы, Өскемен қаласы

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында Қазақстанның әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті елу елдің қатарына кіруінде білім сапасы жоғары, денсаулығы мықты, еліміздің әл- қуаты үшін қызмет жасайтын жастарға үлкен сенім білдіріп отыр. Білім мен тәрбие әрқашан күн тәртібіндегі басты өзекті мәселе болып келгендігі баршамызға белгілі. Қазіргі заман өзгерді, талап өзгерді. Бүгінгі бала – ертеңгі ел болашағы. Олай болса, білім деңгейі мен шығармашылық қабілеті жоғары шәкірттерді тәрбиелеу ұстаздардың басты міндеттері екендігін ұмытпауымыз қажет.

Елімізде соңғы уақытта білім саласында жүріп жатқан реформалардың басты мақсаты- өрісі биік, дүниетанымы кең, кемел ойлы және бәсекеге қабілетті тұлғаны қалыптастыру болып отыр. Соңғы уақытта Елбасы Н.Ә.Назарбаев мұғалімдерге үлкен үміт артып отыр. Әрбір оқушыны оқытып, тәрбиелеуге байланысты мәселелерді өздігімен және шығармашылық ынтамен шешуге қабілетті жаңашыл мұғалім керек.

«Мұғалім бәрінен де қымбат, өйткені мұғалім- мектептің жүрегі» деп, тұңғыш педагог Ыбырай Алтынсарин айтқандай, мұғалім- білім беруші ғана емес, тәлім- тәрбие беріп, бағыт- бағдар көрсетуші, бар адами қасиеттерді бойына жиған талантты тәлімгер. «Баланың бақыты жақсы ұстаздың қолында» деген екен орыстың ұлы жазушысы Л. Толстой. Келешекте елдің тұтқасын ұстайтын бүгінгі жас ұрпақ қандай ұстаздың қолында білім алып, тәлім- тәрбие көруде?!Ол кез келген ата- ананы, тіпті шәкірттің өзін де толғандыратын мәселе емеспе.Бүгінгі жаңа ғасырдың жаңашыл шәкірттерін тәрбиелеуші мұғалімдер- сонау ұстаз деген есімнің ұлылығын дәлелдеп кеткен, ұлы ұстаздардың еңбегімен сусындаған, әмбебап жандар. Бүгінгі таңдағы ұстаздар қауымының жан-жақты дамыған, жеке тұлға қалыптастыруда атқарып жатқан еңбектері ұшан-теңіз.

Мұғалімге қойылатын талаптар:

v  Кітапханамен үздіксіз байланыс жасау керек;

v  Шығармашыл болуы тиіс;

v  Жаңа технологияны меңгеру керек;

v  Қадағалаушы болуы керек;

v  Шебер ұйымдастырушы болуы керек;

v  Жетелеуші, алға ұмтылушы;

v  Мәдениетті,сөйлеу мәнері ерекше, сөзге шешен, киім киісі, кескін келбеті тартымды ғажап тұлға.

Мұғалімнің біліміне қойылатын талаптар:

          өзінің сабақ беретін пәнін мемлекеттік стандарт деңгейінен жоғары деңгейде білу;

          оқушы қабілетін моделдеу;

          қазіргі заманға сай оқытудың жаңа технологияларын білу;

          оқушыны оқыту, тәрбиелеу үрдісінде үлгерімге ғана көңіл бөлмей, басқа да көрсеткіштерге көңіл бөлу;

          шығармашылықпен орындайтын тапсырмаларды дайындай білу.

Оқушыларды сабақта жалықтырмас үшін бүгінгі күнгі жаңа технология бойынша сабақ мазмұнына сәйкес, «Дамыта оқыту» технологиясы, «Проблемалық оқыту» технологиясы, «Ақпараттық» технологиясы, «Деңгейлеп- саралап отыру», «Модульдік», «Жобалап» және т.б. басқалай түрде сабақтар өткізу керек. Сабақты жаңашыл әдіс- тәсілдерге сүйеніп өткізу, оқушының өмірге нақты көзқарасын қалыптастырып қана қоймай, олардың пәнге деген қызығушылығын арттырады.

Қазіргі кездегі жаңа педагогикалық технологиялар негізінде:

Ø   әр оқушының жеке және дара ерекшелігін ескеру;

Ø   психологиялық және оқу қабілетін ескеру;

Ø   осыларды ескере отырып, қабілеті мен шығармашылығын дамыту;

Ø   өз бетінше жұмыс істеуін, іздену дағдысын бағдар беру.

Тарих дегеніміз- оқиғалардың, есімдердің, құжаттар мен даталардың құр күнтізбесі емес, тарих- халықтардың қуанышы мен қайғысының, жарқын өмірге талпынысының, мәңгі жасампаздығының жарқын бейнесі.Олай болса, тарих мұғалімі күнделікті өмірде оқушыларға қаншама қызықты мағлұматтар, танымдық дүниелер сыйлап, тарих әлемінің құпия сырларына терең бойлатады.

Тұлғаның руханилығын қалыптастыруға және балаға ізгілік тұрғысынан қарауға еркіндік беру арқылы, оқушыларға:

1.    рефераттар мен баяндамалардың тақырыптарын таңдап алуға, шығармашылықпен жұмыс істеуге ақыл- кеңес беру;

2.    тақырыптың соңында сұрақтар мен тапсырмаларды орташа және нашар оқитын оқушыларға өз бетімен, өзіндік жұмыстар беру;

3.    тарихи материалдың, мәтіннің тезисін құру;

4.    саяси терминдер, ұғымдармен жұмыс;

5.    хронологиялар, мерзімдер, даталарды сөйлету;

6.    хандар, батырлар, тарихтан орын алған қоғам қайраткерлерінің өмірбаянын зерттеу, еңбегін талдау,өз көзқарасын білдіру, танымдық күшін қалыптастыру және дамытумен қатар оқушының жаны мен жүрегіне жылылық ұялату, рухани тәрбие беру.

Нәтижеге бағытталған сабақ:

v  іскер ойын;

v  сабақ- лекция;

v  сабақ –консультация;

v  тақырыптық есеп сабақ;

v  семинар сабақ;

v  конференция;

v  дебат сайыс

Нәтижеге бағыттылған нысандар:

ü   өз бетімен, шығармашылықпен жұмыс істеуін қадағалау;

ü   үй тапсырмасын тексеру;

ü   бақылау жұмыстары;

ü   тақырыптық есеп;

ü   деңгейлік тапсырмалар;

ü   тоқсандық қорытынды;

ü   ҰБТ көрсеткіштері;

ü   Олимпиада нәтижесі;

ü   Пікірсайысқа қатысу.

Тарих сабағында оқушыларға мынадай талаптар қойылады:

v   үйге берілген тапсырманы оқулық және қосымша материалдар бойынша оқу;

v   оқыған материалдарды тарихи тілмен мүдірмей айтып беру;

v   тарихи материалдарды, деректерді зерттей білу;

v   тарихи фактілерге талдау жасай білу;

v   тақырыпқа байланысты таблица жасау, даталарды жатқа айту;

v   әр тарихи мәселелерге сын көзбен қарай білу, дұрыстығына көз жеткізу;

v   тақырып мазмұнына сәйкес өзінің жеке пікірін айта білу.

Осыған сәйкес келесі тірек схемасы шығады:

Тар

Тарих сабағындағы қолданылатын жадынама

Оқулықтағы параграфпен жұмыс:

1.     барлық тақырыпты оқып шықта, оқиғалар мен құбылыстарға сипаттама бер;

2.     оқулықтағы ерекшеленген деректерге, қорытындыларға, пікірлерге мән бер;

3.     жоспар жаса, ол үй тапсырмасын жамауға көмектеседі;

4.     тақырыпты түсіндірген материалмен, естігеніңмен байланыстыр;

5.     егер түсініксіз сөздер болса, сөздіктен, энциклопедиядан қара;

Жоспарды қалай құрады:

1.     мәтінді зейін қойып оқиды;

2.     басты ойды анықты;

3.     жеке сұрақтаға түсінік бер;

4.     негізгі ой ашылды ма тексер.

Конспект жазу:

1.     Конспект- мәтіннің маңызды бөлімдерін мәнді де қызықты жағдайларды мазмұндау;

2.     конспект жазар алдында мәтінді мұқият оқу керек;

3.     конспект жасар алдында жоспар жасау керек;

4.     мәтіннің мазмұны қысқаша,бірақ негізгі ойлары мен деректері толық болуы керек;

5.     дәйексөзді пайдалануға болады.

Оқулықпен жұмыс істеу:

1.     кітапты оқығанда қолыңа қарандаш ал;

2.     зейін қойып оқы;

3.     кітапты оқығаннан кейін мазмұнына ойлан;

Журналмен жұмыс:

1.     мазмұнымен толық танысу керек;

2.     түсініксіз сөздермен таныс;

3.     зейін салып оқы;

4.     оқығаныңмен жолдастарыңмен, мұғаліммен пікірлес;

Газетті қалай оқу керек:

1.     күнделікті оқы;

2.     түсініксіз сөздермен таныс;

3.     өзіңе ұнаған мақаланы қиып ал.

Мұғаліммен оқушының арасындағы қарым- қатынас

Øмұғаліммен оқушы бірін-бірі толық түсіну керек;

Øмұғалімнің оқушыға көзқарасы дұрыс болу керек;

Øоқушыларды құрметтеу педагогтың бойына біткен қасиет болу керек;

Øоқушылар шындықты сүйеді.

Øмұғалім оқушылар алдында кіршіксіз болу керек;

Øмұғалім аса сабырлы, өте кешірімді болу тиіс;

Øәділдік;

Øпедагогикалық әдеп.

«Мұғалім өз ісіне деген сүйіспеншілікті оқушыға деген сүйіспеншілікпен ұштастыра алғанда ғана шын мәніндегі мұғалім болмақ... Егер мұғалім өз ісін ұната білсе, ол жақсы мұғалім болады» деген еді Л.Толстой.

Әдебиеттер тізімі:

1.           ҚР 2015 ж. дейінгі Білім беруді дамыту тұжырымдамасы . Егемен Қазақстан 2003 ж. 23 желтоқсан.

2.           Г. Төлеубаев. Тарихты оқытудағы әдістемелік технологиялары. Қазақ тарихы, № 5,2009 ж.

3.           Б.Жолдасов. Инновациялық  технологияларды білім беруде қолдану. Білім, №5,2007 ж.

4.           Қ.Көнеев, А.қалыкова. Оқыту үрдісінде педагогикалық технологияларды ұтымды пайдалану. Білім,№ 3, 2006 ж.

5.           Г.Ақпанбетова. Сабақта жаңа технологияны қолдану. Қазақ тарихы,№3,2010ж.