7-сынып

Қазақ әдебиеті пәні

Сабақтың тақырыбы:Абай Құнанбае.в «Отыз сегізінші қарасөз»

Сабақтың мақсаты:

Білімділік мақсаты: Абайдың қазақ әдебиетіндегі орнын таныту,   ұлы ақынның өзгеше жанр қарасөз үлгілерінде жазған еңбектерінің мәнін, себебін ұғындыру.

Дамытушылық мақсаты: оқушылардың мәтінді бөліктерге ажырата білу, оқығанын дәлелдей алу қабілеттерін дамыту, тыңдау мәдениетін жетілдіру.

Тәрбиелік мақсаты: Абайдың отыз сегізінші сөзінің мазмұнын талдата отырып, достықтың, адалдықтың маңыздылығын түсіндіру, ал адамдықты бұзатын тәкәппарлық, мақтаншақтық, надандық, күншілдік, еріншектік т.б. жаман қасиеттерді бойға дарытпауға үйрету.

Пәнаралық байланыстар:  қазақ әдебиеті, тарих, этика, сурет.

Сабақтың жабдықтануы:

1.                Көрнекілігі:Слайд,электрондық тапсырмалар

2.                Керекті құралдар: Компьютер, интерактивті тақта

3.                Әдебиет: оқулық, «Абай» журналы

Сабақтың барысы:

І. Ұйымдастыру кезеңі. Оқушылар назарын сабаққа аудару.

ІІ. Жаңа сабақ тақырыбы мен мақсатын айқындау.

ІІІ. Жаңа сабақ. А. Құнанбаев «Отыз сегізінші сөз»

 «Қарасөз» - өмірден түйген тұжырымдар.

Абайдың жалпы 45 қарасөзі бар.

IV. Ұлы Абай жайында не білеміз? Сұрақ-жауап

1. Абай туралы не білесіңдер?

2. Оның қандай шығармалары бар?

3. Абай туралы қандай өнер туындылары бар?

4.  Абай есімімен байланысты қандай елді-мекен

ІV.  Отыз сегізінші сөз.

       Құдай тағала дүниені кәмәлатты шеберлікпен жаратқан һәм адам баласын өссін-өнсін деп жаратқан. Сол өсіп-өну жолында адамның талап қылып ізденер қарызды ісінің алды - әуелі дос көбейтпек. Ол досын көбейтпектің табылмағы өзінің өзгелерге қолыңнан келгенінше достық мақамында болмақ. Кімге достығың болса, достық достық шақырады, тілмен, я қылықпен өзін-өзі артық көрсетпек мақсатынан аулақ болмақ. Бұл өзін-өзі артық көрсетпек екі түрлі!

       Әуелгі - әрбір жаманшылықтың жағасында тұрып, адамның адамдығын бұзатын жаманшылықтан бойын жимақтық, бұл адамға нұр болады.

       Екінші - өзін-өзі өзгешелікпен артық көрсетпек адамдықтың нұрын, гүлін бұзады.

       Үшіншісі – қастық қылмақ, қор тұтпақ, кемітпек. Олар дұшпандық шақырады.

       Һәм өзі өзгеше боламын демектің түбі – мақтан. Әрбір мақтан біреуден асамын деген күншілікті бітіреді де, күншілік күншілікті қозғайды...

       Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар. Сонан қашпақ керек. Әуелі – надандық, екінші – еріншектік, үшінші – залымдық деп білесің.

       Надандық – білім – ғылымның жоқтығы, дүниеден ешнәрсені оларсыз біліп болмайды...

       Еріншектік – күллі дүниедегі өнердің дұшпаны.

       Талапсыздық, жігерсіздік, ұятсыздық, кедейлік – бәрі осыдан шығады.

       Залымдық – адам баласының дұшпаны. Адам адам баласына дұшпан болса, адамнан бөлінеді, бір жыртқыш хайуан есебіне қосылады.

 

 

 

 

VІ. Түсінік. Түсініп, мағынасын ұға біл.

 

Құдай тағала – құдай, тәңір;

достық мақамында – достық ниетінде;

бойын жимақтық – аулақ болу;

күншілік – көре алмау;

көңілге талап салады – іздендіреді;

күллі – барлық,

жыртқыш хайуан – жабайы аң;

һәм – және.

 

 

VІІ. Сөздікпен жұмыс

Кәмәлатты – совершенный

Талап қылу – стремление

Қарызды іс – дела долга

Достық мақамында – в дружеском мотиве

Аулақ болмақ – избегает

Жағасында тұрып – стоять на окраине

Қор тұтпақ – унизить

Адамдық нұры – человеческое озарение

Мақтан – хвастливость

Күншілікті қозғайды – возбудит зависимость

Көңіл тыныштығы – спокойствие души

Надандық – невежество

Еріншектік – лень

Залымдық – злодейство

Жігерсіздік – безволие

Кедейлік – беднота

Дұшпан – враг

Күллі дүние – весь мир

Өнердің дұшпаны – враг искусств

 VІІІ.  Абай қандай жаман қылықтан аулақ бол дейді? Неге тәрбиелейді?

 1.     Жаманшылықтан аулақ бол

2.     Өзін өзгелерден артық көрсеткен – мақтаншақтық

3.     Қастық қылудан, кемітпек, қор тұтпақ

 

  

ІХ. «Ғылым таппай мақтанба» өлеңінде бес нәрсеге асық бол, бес нәрседен қашық бол деп тәрбиелеуінің мәні:

 

Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба

Ойнап босқа күлуге.

 

Бес нәрседен қашық бол, бес нәрсеге асық бол,

Адам болам десеңіз,

Тілеуің, өмірің алдыңда,

Оған қайғы жесеңіз,

Өсек, өтірік, мақтаншақ,

Еріншек, бекер мал шашпақ –

Бес дұшпаның білсеңіз.

 

Талап, еңбек, терең ой,

Қанағат, рақым ойлап қой –

ХІ. 38 қарасөздегі жақсы және жаман қасиеттер:

 

Жақсы қасиет

дос көбейту

өнер үйрену

білім үйрену

Жаман қасиет

өзін артық көрсету

мақтан

қастық

дұшпандық

 

ХІІ. Төмендегі сөздердің антонимін жазыңдар:

Өсу –

Алды –

Артық –

Кедейлік -

Тыныштық –

Дұшпан –

Жыртқыш -

Білімді -

 

 

ХІІІ. Мына сөйлемдерді аяқтаңдар:

1.     Абай Құнанбев – қазақтың ...

2.     Ол көптеген ...

3.     Ол өз ойларын ...

4.     Соның бірі ...

5.     Бұл қарасөздің тақырыбы ...

6.     Ол ...   ...   ... тәрбиелейді.

 

ХІV. Сабақты бекіту: Абайды кім деп білдік?

 Абай – қазақ халқының мақтанышы.

 Абай қарасөздері – тәрбие көзі.

 Абайды білу – халықты білу.

 Абай өлеңдерінен үзінді оқу.

 ІХ. 38 қарасөздегі:

Жақсы қасиет

дос көбейту, өнер үйрену,білім үйрену

Жаман қасиет

өзін артық көрсету, мақтан, қастық, дұшпандық

Х. Төмендегі сөздердің антонимін жазыңдар:

Өсу –

Алды –

Артық –

Кедейлік -

Тыныштық –

Дұшпан –

Жыртқыш -

Білімді -

Сөздік

Кәмәлатты – совершенный

Талап қылу – стремление

Қарызды іс – дела долга

Достық мақамында – в дружеском мотиве

Аулақ болмақ – избегает

Жағасында тұрып – стоять на окраине

Қор тұтпақ – унизить

Адамдық нұры – человеческое озарение

Мақтан – хвастливость

Күншілікті қозғайды – возбудит зависимость

Көңіл тыныштығы – спокойствие души

Надандық – невежество

Еріншектік – лень

Залымдық – злодейство

Жігерсіздік – безволие

Кедейлік – беднота

Дұшпан – враг

Күллі дүние – весь мир

Өнердің дұшпаны – враг искусств

ХІ. Мына сөйлемдерді аяқтаңдар:

1. Абай Құнанбев – қазақтың ...
2. Ол көптеген ...
3. Ол өз ойларын ...
4. Соның бірі ...
5. Бұл қарасөздің тақырыбы ...
6. Ол ...   ...   ... тәрбиелейді.

ХІІ. Сабақты бекіту

Абай – қазақ халқының мақтанышы.

Абай қарасөздері – тәрбие көзі.

Абайды білу – халықты білу.

ХІІІ. Абай өлеңдерінен үзінді оқу.

ІХ. 38 қарасөздегі:

Жақсы қасиет

дос көбейту, өнер үйрену,білім үйрену

Жаман қасиет

өзін артық көрсету, мақтан, қастық, дұшпандық

Х. Төмендегі сөздердің антонимін жазыңдар:

Өсу –

Алды –

Артық –

Кедейлік -

Тыныштық –

Дұшпан –

Жыртқыш -

Білімді -

Сөздік

Кәмәлатты – совершенный

Талап қылу – стремление

Қарызды іс – дела долга

Достық мақамында – в дружеском мотиве

Аулақ болмақ – избегает

Жағасында тұрып – стоять на окраине

Қор тұтпақ – унизить

Адамдық нұры – человеческое озарение

Мақтан – хвастливость

Күншілікті қозғайды – возбудит зависимость

Көңіл тыныштығы – спокойствие души

Надандық – невежество

Еріншектік – лень

Залымдық – злодейство

Жігерсіздік – безволие

Кедейлік – беднота

Дұшпан – враг

Күллі дүние – весь мир

Өнердің дұшпаны – враг искусств

ХІ. Мына сөйлемдерді аяқтаңдар:

1. Абай Құнанбев – қазақтың ...
2. Ол көптеген ...
3. Ол өз ойларын ...
4. Соның бірі ...
5. Бұл қарасөздің тақырыбы ...
6. Ол ...   ...   ... тәрбиелейді.

ХІІ. Сабақты бекіту

Абай – қазақ халқының мақтанышы.

Абай қарасөздері – тәрбие көзі.

Абайды білу – халықты білу.

 

ХІІІ. Абай өлеңдерінен үзінді оқу.

 

ХІІІ. Бағалау.

 

         Үйге тапсырма – 38 қарасөз;

         Абай өлеңдерін қайталау;

         достық, татулық, бірлік, өнер-білім туралы мақалдар.