Ұлттық киімдер

 

         Сабақтың мақсаты:

         1. Білімділік: оқушыларды қазақ халқының ұлттық киім түрлерімен таныстыру.

         2. Дамытушылық: өзге ұлт оқушыларының қазақ тілінде сөйлеу, жазу дағдыларын қалыптастыру.

         3. Тәрбиелік: туған халқымыздың мәдени мұнасымен, сәндік киім түрлерімен танысу, оқушылардың әсемдік талғамын арттыру.

        

Сабақтың түрі: жаңа сабақ.

 

         Сабақтың әдісі: дамыта оқыту технологиясы (әр түрлі сатыдағы деңгейлік тапсырмалар, шығармашылық ізденіс ).

 

         Өтетін орны: компьютер сыныбы.

 

         Көрнекілігі:  мұражайдағы ұлттық киімдер, қазіргі ұлттық киім түрлері, шығармашылық жинақтар, зергерлік бұйымдар.

 

         Сабақтың барысы:

 

         І. Ұйымдастыру сәті.

Сабақтың барысы 2 кезеңнен тұрады.

         1-кезең – дайындық кезеңі.

         «Өз бетінше ізденіс»

         2-кезең – негізгі кезең.

         «Шығармашылық жұмысты қорғау».

         Алдымен сынып оқушыларынан 2 шығармашылық топ құрылады.

         

Үй жұмысын тексеру.

Қазақтардың тұрмысында қолөнер ерекше орын алған.Еркектердің қолөнеріне не жатады? Әйелдердің қолөнеріне не жатады?

                

                  Әйелдердің қолөнері

                Киіз        ши           киім 

                басу       тоқу          тігу

 

Оқушылардың білетін киім түрлерін әңгімелету.

Оқу мен жазу арқылы сыни тұрғыдан  ойлауды дамыту технологиясы бойынша ой қозғау.

 

 

                      шапан      тон     бөрік      тақия        сәукеле

 

 

 

        көйлек                                                                       қамзол

 

 

 

 

                   жаулық       мәсі           етік        желетке

 

Берілген сөздерді топтастырамыз

Бас киімдер      Аяқ киімдер     Ішкі киімдер     Сыртқы киімдер

Жаулық              мәсі                көйлек                 шапан

Бөрік                  етік               желетке              ішік

Сәукеле                                      қамзол                тон

Тақия

 

Жақсы.Кітаппен жұмыс 56-57 бет . Жаңа сөздермен танысамыз.

Жейде-рубашка            етік-сапоги

Шидем-пихора              кебіс -туфли

Тымақ-шапка                шалбар-брюки

Малақай-ушанка

Жаңа сөздерді қолданып сөз тіркестер құрастырамыз.

Жаңа жейде, түлкі тымақ, жылы малақай,былғары етік, қара шалбар,ұзын шидем,әдемі кебіс.

 

ІІ. Жаңа сабақ.

Әйел костюмі; қыз бешпенті; жігіт костюмі; бөрік, шекпен; ңаптамалы шапан; кемер велдік; тоцыма шалбар; кок сауыр етік; тулкі бөрік; тері тон; был-гары етік; кестелі қызыл шапаи; кемер белдік

         1. Сынып оқушылары қазақтың «қыз бен жігіт» киім үлгілерін көрсетеді (Мұғалім бұл киім үлгілеріне жалпы шолу беріп отырады).

        

ІІІ. Шығармашылық жұмысты қорғау.

         Дайындық кезінде әр шығармашылық топқа ұлттық киім түрлері туралы мәлімет жинау тапсырылды.

 

Ерлердің ұлттық киімдері

 

Оқыңыз

Ерлердің ұлттық киімдері: жейде, шалбар, жеңсіз қамзол, бешпент, шапан, шекпен, ішік, тон. Мұражай көрмесіндегі Оңтүстік Қазақстаннан әкелінген шалбар өзінің әсемдігімен ерекше көзге түседі. Шалбардың екі жаны кестеленген, түрлі- түсті жібек жіппен тоқылған, сегіз жапырақшалы, қоңырқай түсті гүл сабақтары оюланған. Балағында ерекше көзге түсетін шеңбер бар. Ол дөңгелек жартастарында күннің символы бейнесінде жиі кездеседі. Мұражай қорында ерлердің қысқы киімінен: қасқыр ішік пен тон сақтаулы.

Ерлер бас киімнің түрлері мол. Оның бірі- киіз қалпақ. Бас киімдердің ішінде 19 ғасырдың жартысында Ақтөбе уезінен әкелінген сұлтандардың қалпағы ерекше көзге түседі. Екіншісі- тымақ. Тымақтың төбесі шошақ, құлағы ұзын, артқы делегейі желкені жауып тұрады. Тымақ қатты аяз күндері суық жібермейді.

 

Сөздік

Көзге түсу- запомнить

Балақ- штанина

Дөңгелек- круг

Жартас- скала

Бейне- образ

Қор- запас

Сабақ- стебель

Ішік- шуба

Шошақ- остроконечник

Тон- тулуп

 

Әйелдер киімдері

 

Оқыңыз

Әйелдердің ұлттық киімдері ерекше сәнділігімен көзге түседі. Бойжеткендер мен келіншектердің киімдері әсем өрнектеліп, оюланып тігіледі. Киім тігуге, әсіресе, қызыл түсті маталар таңдап алынады. Ақ, сары, қызыл, жасыл көйлектер алтын жіппен, асыл тастармен, зермен әшекейленген қамзолмен киіледі. Көйлек те, бешпет те бір тұтас салтанат құрайды. Үйлену тойына киілетін сәукеле қымбат тастармен, күміс, маржанмен әшекейленген. Сәукелені жасау үшін зергер бір жыл еңбектенген, көп қаржы керек болған. Көз тиюден сақтайтын киелі құс- үкінің қауырсыны сәукеленің төбесіне тігеледі. Мұражайда алтынмен зерлеп тоқылған Жәңгір ханның әйелі Фатима ханымның қамзолы бар. Ал қысқы киімдердің ішінен Шоқан Уәлихановтың қарындасының аққу ішігі көзге ерекше түседі. Қымбат барқытпен тысталған, ақша қардай аппақ, аққудың мамығынан тігілген ішік- мұражайдың асыл қазынасы.

 

Сөздік

Бойжеткен- подросток девушка

Келіншек- молодая женщина

Мата- ткань

Әсіресе- особенно

Асыл- драглценный

Тұтас- цельный

Үйлену тойы- свадьба

Қымбат- дорогой

Қаржы- деньги

Көз тию- сглаз

Киелі- священный

Үкі- филин

Қауырсын- перо

Аққу- лебедь

Мамық- пух

Барқыт- бархат

Тыс- подкладка

 

         І топ – «Ұлттық әйелдердің киімдері».

         ІІ топ – «Ұлттық ерлер киімі».

         «Әйелдер ұлттық киімі», «Ұлттық ерлер киімі» мәтінің оқып,деңгейлік тапсырмаларды орындаңдар.

 

IV. Деңгейлік тапсырмалар. 

 3. ДЕҢГЕЙ. БІЛУ.

 

1.Мәтінді мәнерлеп оқыныз,қазақ тіліне тән дыбыстары бар сөздерді дұрыс айту.

 

2.Осы сөз тіркестерін аударыңыз

киелі құс

киелі жер

әсем өрнек

алтын жіп

сұлу қыз

асыл тас

күміс әшекей

үкінің қауырсыны

аққудың мамығы

 

3. Тақырып бойынша берілген сөз тіркестерімен 3-4 сөйлем құрастырыңыз.

 

4.Мәтін бойынша үш – төрт сұрақ құрастырыңыз, жауап беріңіз

 

2. ДЕҢГЕЙ. СӨЙЛЕСУ.

 

1.Көршіңізбен киімдер туралы диалог құрыңыз

 

2. Шалбардың екі жаны кестеленген, түрлі- түсті (шёлковый) жіппен тоқылған, (восемь) жапырақшалы, қоңырқай түсті (цветы) сабақтары оюланған. Балағында (особенно) көзге түсетін шеңбер бар.

Ерлер бас киімнің (виды) мол.

Тымақтың төбесі (остроконечный), құлағы (длинный), артқы делегейі желкені жауып тұрады.

Көз тиюден сақтайтын (священный) құс- үкінің қауырсыны сәукеленің төбесіне тігеледі. Үйлену тойына киілетін сәукеле (драгоценными) тастармен, (серебрянными), маржанмен (украшен).

 

3.Ұлттық киімдер туралы айтып беріңдер.

 

1. ДЕҢГЕЙ.

1. Тест.

    

1. Қандай сыртқы киім қойдың, не ешкінің терісінен тигіледі?

   а) шапан

   ә) тон

   б) шидем

    

2. Әйелдердің бас киімі, оны ұзатылған қыздар киеді.

   а) тақия

   ә) жаулық

   б) сәукеле

    

3. Оны қалын матадан, арасына жүн, мақта салып, астарлап, сырып тигеді.

   а) шапан

   ә) көйлек

   б) жейде

    

4. 4. Әйелдердің бас киімі, ақ матадан тигіледі.

   а) жаулық

   ә) малақай

   б) тымақ

    

5. Әрі жеңіл, әрі жұмсақ аяқ киім.

   а) етік

   ә) мәсі

   б) қолғап

    

1. Өлкетану мұражайынан қазақтың ұлттық киімдері туралы материалдарды жинап, реферат жазу.

    

            V. Бекіту.

            «Венн диаграммасы»

            Топ оқушылары қазақ халықтарын ұлттық киімінің ерекшеліктерін салыстыра білді.

    

    

    

              

    

 

 

 

 

 

         VI. Қорытынды: оқушыларды бағалау.

 

№

Үй жұмысы

Шығармашылық

Деңгейлік

тапсырма

Венн диаграмма

Қорытынды

1

 

 

 

 

 

2

 

 

 

 

 

 

1. Үй жұмысы: Ұлттық киімдердің шығу тарихына байланысты зерттеу жұмысын жазындар.