Тема: Интеллектуаль уйын “Уйла, эҙлә, тап”

Маҡсат: уҡыусыларҙы интеллектуаль уйын төрө менән таныштырыу, уларҙың һөйләү телмәрен, фекерләү ҡеүәһен үҫтереү, туған телгә һөйөү тәрбиәләү.

Йыһазландырыу: интеллектуаль уйын темаһына һүрәттәр, фразеологик берәмектәргә һүрәттәр.

Сара барышы

Инеш һүҙ.

    Интеллектуаль яҡтан камил кеше – киң ҡарашлы, отҡор зиһенле, яҡшы хәтерле кеше. Хәҙерге заман мәктәп алдына ҡуйған талаптар араһында нәҡ ошондай шәхесте тәрбиәләү мөһим урын алып тора.

    Уҡыусыларҙың интеллектуаль һәләтен үҫтереү бөгөнгө көндә бик ҙур әүҙемлек талап итә, сөнки үҙгәрә барған ысынбарлыҡта яңылыҡ артынан күҙ эйәрмәй, хәтер запастары ла ҡайһы саҡта һай булып сыға. Бындай ваҡытта психологтар, ғәҙәттә, балалрҙың зиһенен киңәйтеү, отҡорлоғон арттырыу, хәтерҙәрен нығытыу өсөн шиғырҙар ятлатырға, төрлө логик мәсьәләләр сисергә өйрәтергә кәңәш итә.

Уйынды башлау.

  Уҡытыусы. Балалар, бөгөнгө уйынды “Уйла, эҙлә, тап” тип атаныҡ.  Сарабыҙҙың маҡсаты: тел һәм әҙәбиәт буйынса алған  белемдәрегеҙгә йәмәғәт смотры – бәйге үткәреү: зирәклек, отҡорлоҡ сифаттарын арттырыу.

Уҡыусы:                     Тапҡырҙар, зирәктәр тип,

                                    Һеҙҙе маҡтамайҙар  юҡҡа,

                                    Әйҙәгеҙ, уйынды башлайыҡ,

                                     Ваҡытты үткәрмәй бушҡа.

I тур

Шаярыуға ҡоролған һорауҙар

1. Ниндәй ат хайуан түгел? (исем)

2. Ниндәй 100 һан түгел? (бит)

3. Күҙ йомоҡ булғанда нимә күрергә мөмкин? (төш)

4. Һыуҙы  иләктә тотоп буламы? (туңһа)

5.  Өфөнөң уртаһында нимә бар? (“ф”)

6. Үҙе аға – яры юҡ, барып етер ере юҡ? (болот)

7. Яуабын тап: һиңә килә, көлә килә, бар йылыһын бирә килә? (ҡояш)

8. Улар дүртәү: көнсығыш, көнбайыш,көньяҡ, төньяҡ. Нимә улар? (тарафтар)

9.  Дауам итергә: Таянма билеңә, таян – (илеңә)

10. Ниндәй төҫлө диңгеҙҙәр бар? (Аҡ, Ҡара, Һары, Ҡыҙыл)

11. Ниндәй йыл бер генә көн була? (Яңы йыл)

12. Башҡортостандағы ниндәй йылға исеме ымлыҡ һәм ялғау булып йөрөй?

       (Ыҡ)          

13. Ниндәй һандар бойора ала? (йөҙ, ҡырҡ)

14.  Күндән күл яһап буламы? ( була: күн- күл)

II тур

1. Йыраусылар ҡулланған музыка ҡоралдары ? (думбыра, ҡурай)

2. Һүҙ оҫтаһы, йырсы-импровизатр кем ул? (сәсән, йырау)

3. Ҡурайға һәйкәл ҡайҙа ҡуйылған? (Баймаҡ)

4. “Алып” кем ул? (батыр)

5. Ҡайһы һандарҙан йыйу һандары яһап булмай? (1,2,3,4,5, 6, 7, 8,9,10- дан    башҡаларынан)

6. Һүрәттәрҙә фразеологик һүҙбәйләнештәр нимә аңлата? (башы күккә тейгән, тарихта эҙ ҡалдыра, баш вата, төп башына ултырта, танауына сирткән, үксәһенә баҫа)

7. Кешенең ниндәй тән ағзалары атамалары ер-һыу атамалары барлыҡҡа килтереүҙә ҡатнаша? (баш, бит, түбә, арҡа, күкрәк, ҡуйын, һырт, түш, ҡаш, ҡултыҡ, тамаҡ, боғаҙ, ауыҙ, ҡолаҡ)

8. “Арыҫлан” һәм “слон” һүҙе араһында ниндәй бәйләнеш бар? (этимологик)

III тур

1.  Бер батманда нисә килограмм?

2. Йылан аждаһаға ҡасан әүерелә? (йөҙ йылдан)

3. Юхаға ул ҡасан әүерелә? (биш йөҙ – бер мең йыл)

4. Бөгөнгө заманда билдәле сәсәниә? (Р.Солтангәрәева)

5. С.Юлаевтың хәрби дәрәжәһе? (булғадир)

6. Рустарҙа һайыҫҡан ҡойроғонда нимә алып килә? (хәбәр)

7. Зонтик һүҙе башҡортса? (ҡулсатыр)

8. Йәйғорға ингән төҫтәрҙе атарға?

9.  Ниндәй илдә һыйыр изге хайуан? (Һиндостан)

10. Ниндәй төр ярыштар үткәрелгәндә һуғыштар һәм конфликттар туҡтатылып торған? (Олимпия уйындары)

11. Һандар араһында ғәмәл билдәләрен ҡуйып, тигеҙләмәне дөрөҫләргә: 2345= 10(2*3-4)*5=10?

12. Иң сағыу йондоҙ ниндәй?

Баһалама ағзалары мәрәйҙәрҙе иҫәпләгәнсе, башватҡыс сисеп алабыҙ

   Йәшәү өсөн артҡа түгел,

  Алға ҡарарға кәрәк,

  Йәшәү өсөн быҫҡып түгел,

   Дөрләп янырға кәрәк.

                              С.Ҡудаш.

Йомғаҡлау. Еңеүселәрҙе билдәләү.

Ҡулланылған әҙәбиәт

1. Баһауетдинова М. И., Баһауетдинов Н.М., Йәғәфәрова Г.Н. Интеллектуаль уйындар/ Методик ҡулланма. - Өфө: Китап, 201