9сыныф

Мевзу:Хабер табили муреккеп джумлелер

Макъсад:

1.Хабер табили муреккеп джумллер акъкъында бильги берюв;

Компьютер программасы иле чешит вазифелер беджерюв

Бойле джумлелерде замир ве багълайыджыларны догъру къулланмакъ;

Ана тилимизни огренмек ичюн меракъ догъурмакъ;

Донатув: дерсликлер, индивидуаль вазифелер, компьютер  программасы иле вазифелер.

Дерс кетишаты

1.Тешкелий анъ: селямлашув, дерс мевзусыны ве макъсадыны илян этюв

2.Эв вазифесини тешкерюв:

Суаль-джевап.

  Насыл джумлелерге табили муреккеп джумлелер  дейлер?

  Насыл къысымлардан ибарет бойле джумлелер?

  Тизме муреккеп джумлелерден фаркъы неде?

  Табилий муреккеп джумлелерде  насыл багъ васталар къулланылалар?

Насыл джумлелерге муптеда табили муреккеп джумле дейлер?

Язма

 Берильген джумлелерни схема иле ифаде этинъиз.

Ким бу меселени чезе бильсе,о мукяфатланыр.

Ана –бабанъа не япсанъ, алдынъа шу келир.

Тек шу бар ки, биз учь куньден берли ягъмурдан бир ерге чыкъып оламаймыз.

Ким эвельдже кельсе,о энъ палы бахшышны къазаныр.

          3. Янъы мевзу устюнде чалышув

Оджа: (тахтада схема эсасында янъы мевзуны анълата)

Хабер табили муреккеп джумлелерде таби джумле,баш джумленинъ хаберини муаенлештирип(определив сказуемое),баш джумледен сонъ келир.

Баш джумленинъ хабери ишарет ве айырыджы-умумийлештириджи замирлернен ифаделенир,ки  багълайыджысы джумленинъ эки къысмыны багълар.

                                                Недир?насылдыр?

[  ]  ки,(    ).

Баш джумленинъ замири- «бу», « шу»

Меселя:

[  Имтианнынъ энъ муим шарты шу ]ки,( талебе тез джевап бермек керек).

[ Бу китапнынъ меракълыгъы шунда] ки, ( дикъкъатынъны топламагъа меджбур эте).

Дерслик иле чалушув: с.55 ( къаиде ве мисаллерни окъув).

Дерслик иле чалышув

Группаларда иш.

98иш.

   Берильген  хабер табили муреккеп джумлелерни кочюрип язынъыз. Баш ве таби джумлени тапып,баш джумлени адий джумле киби ,синтактик талиль  этинъиз.

1группа.

1.Бутюн фаркъ шунда ки, бизим къызларымыз пек тербиели ве утанчакълар.

2.Меракълысы шунда ки,бу алетнен тек муэндислер дегиль де экин сачкъан койлюлер де къуллана билирлер.

3.Энъ худжуры шунда ки, Сервер бир насиатыма къулакъ асмады.

2группа

1.Бу китапнынъ меракълыгъы шунда ки, дикъкъатынъны  топламагъа меджбур эте.

2. Фаркъы шунда ки, биз бу баланы озь къызымыз киби къабул этик.

3.Бойлеликнен,меселе шунда ки, къую къазгъанда,мукъайт олмакъ лязимдир.

Компьютер программасы иле чалышув   

  Берильген сезлерни ерли-ерине къойып,джумле тизинъиз.(ялгъамалар денъиштирильмей).

-Рустем агъа, берли, шунда ки, чокъ,чекише,йылдан,бир оксюрикнен,яман,меселе.

( Меселе шунда ки,Рустем агъа чокъ йылдан берли яман бир оксюрикнен чекише.)

-Шуны,керек ,ялынъыз,къайд,ки,бу фелякетли, биз эп, къара, енъермиз, кучьни., этмек,бизге,атылгъан,къаршы.( Ялынъыз шуны къайд этмек керек ки,бизге къаршы атылгъан бу фелякетли къара кучьни биз эп бир енъермиз.)

-Арсланов, меселе ,ки,онынъ  шунда ,озь,дегиль бабасы.

( Меселе шунда ки,Арсланов онынъ озь бабасы дегиль)

Ашагъыдаки аталар сёзлерини окъуп, ифаделеген маналарыны изаланъыз. (агъзавий)

Тилини унуткъан илини унутыр.

Тили татлы чокъ яшар.

Тиль-акъыл теразеси.

Тильге итибар-ильге итибар.

Тильден эм бал тамар,эм зеэр.

Олимпиада дакъкъасы

- Берильген  сербест  сёз  бирикмелерден, сагъ тарафтан келишкен фразеологизмлерни тапмакъ.

           Пек тез юрьмек                                           ачтан  ольмек

           Пек ач олмакъ                                             аякъларынъ ерге  тиймемек

           Пек риджа этмек, ялвармакъ                     аякъларына  сарылмакъ

           Пек аз  олувы (бир шейнинъ)                    бир адым

           Пек чокъ олувы (бир шейнинъ)                бир дирем

           Якъын ер                                                     ады-эсабы ёкъ

           Пек къоркъмакъ                                          аштан сувдан кесильмек

           Пек чокъ чалышмакъ                                  афатын учмакъ, отю патламакъ

           Пек къызышмакъ                                        гонълюнъ  къырыкъ олмакъ

           Пек асабийлешмек                                      алевленип кетмек

           Инатланмакъ                                                аякъ тиремек

           Къайгъырмакъ                                              тапмамакъ

4.Дерснинъ екюни.

Хабер табили муреккеп джумлелер акъкъында субет кечирюв.

5.Баалав.

6.Эвге вазифе:с.55.къаидени менимсемек;

                      1гр.-102 иш.

                      2гр.-99 иш.