Сыныбы:10 «а,ә»

Өтетін күні:10.12.2014ж

Пәні:Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы:Білімділер додасы (тарихи-танымдық сайыс)

Мақсаты: Жас ұрпақты өз Отаның сүюге, туған елінің тарихын білуге, қастерлеуге, құрметтеуге тәрбиелеу. Жаңа заман талабына сай білімді, жігерлі, алғыр тұлға қалыптастыру. Оқушылардың пән бойынша білімдерін саралау.

Көрнекілігі: ҚР рәміздері, суреттер, ұлағатты сөздер плакаттары.

Барысы:

Құрметті « Білімділер додасының » көрермендері, қатысушылары!

Бүгінгі болғалы отырған «Білімділер додасы» атты тарихи- танымдық сайысын ашық деп жариялаймыз. Еліміздің азаттық жолындағы тарихы тереңнен басталады. Еліміздің еркіндік пен елдікті сақтау жолында талай батырларымыз мен хандарымыз тер төкті. Олардың ерліктерін біздер тарих беттерінен біле аламыз. Бізге көп білім беретін саланың бірі тарих. Ахмет Байтұрсынов атамыз айтқандай «Сөздің ең ұлысы, ең сипаттысы тарих» деп. Сондықтан әрбіріміз өз еліміздің тарихын біліп, құрметтеп жүруіміз керек. Себебі «Өз тарихын білмеген халық, өзінде сыйламайды» деген елбасымыздың қанатты сөзін де үлгі етуіміз керек. Олай болса бүгінгі сайысымыздың қатысушыларына сәттілік тілей отырып, сайысымызды бастаймыз.

Құрметті сайыскерлер,армысыздар!

Бәріңізді есен-сау болыңыздар,

Бүгінгі білімдер сайысына

Бәріңіз де жиналып,қалыпсыздар.

Бүгінгі кеш сіздерге сын болады

Бұл сынға түсу сізге мін болады

10 «а»-сынып оқушысы:Ходжаберген Жансая

10 «ә»-сынып оқушысы:Қасымова Несібелі

10 «ә»-сынып оқушысы:Таңатарова Шұғыла

10 «а»-сынып оқушысы:Кенжебаев Ерлан

10 «ә»-сынып оқушысы:Сәрсенбек Нұрлыбек

10 «а»-сынып оқушысы:Елшібаев Шыңғысхан

Ойынның шартымен таныстырып өтейін.Ойын 6 кезеңнен тұрады.

n Бірінші кезең –”Қанат қақты”

n Екінші кезең-”Самғау”

n Үшінші кезең-”Шарықтау”

n Төртінші кезең- “Шырқау”

n Бесінші кезең-”Жерұйық”

n Алтыншы кезең- «Айтыс»

Бірінші кезең –”Қанат қақты”

1-кезеңде әр оқушыға жеке сұрақтар қойылады.Әр сұрақ 10 ұпаймен бағаланады.

1.Ходжаберген Жансая

1.ҚР-ның 1920 ж. болған астанасы?(Орынбор)

2.Абылай хан қай жылдары хандық билік атқарды? (1771-1781 жылы)

3.Қазақстан қай жылы Біріккен Ұлттар Ұйымына мүше болды?(1992жылы)

4.ҚР территориясы көлемі бойынша дүние жүзінде

нешінші орын алады?(9 орын)

5.Қазақстандағы индустрияландыру жылдары?(1926-1941 жыл11)

2. Қасымова Несібелі

1.«Қазақстан-2030» стротегиясын қашан қабылданды? (1997 жылы)

2. Ұлы Отан соғысы кезінде Қазақстан Гитлердің қай жоспарына енді?(Үлкен түркістан)

3.С.Датұлы бастаған көтеріліс неше жылға созылды? (14жылға)

4.Қазақстанның шығысындағы үлкен өзен? (Ертіс)

5.Қ.Кенесарының көтерілісі қашан болды?(1837-1847жж)

3.Таңатарова Шұғыла

1.1916 ж. ұлт-азаттық көтеріліс кезінде Верный уезінің ханы болып сайланған кім? (Б. Әшекеев)

2. Қазақстанның ең биік шыңы? (Хан тәңірі)

3.Желтоқсан оқиғасы болған жылды атаңыз?(1986 жылы)

4. «Қызыл керуен» экспедициясын қай жылы және кім ұйымдастырды? (1922 жылы Ә.Жангелдин)

5. Абылай хан өмірін жырлаған жырау? (Бұхар жырау)

4.Ходжабергенова Нұржайна

1.Қай большевик Қазақстанда Кеңес үкіметін орнату үшін күресті? (Ленин)

2.Черкасск қорғаушылары кімнің әскерімен шайқасты?Анненков әскерлерімен

3.«Алаш» партиясы қашан құрылды? (1917ж)

4. Қазақ хандығының негізін қалағандар?(Керей мен Жәнібек)

5. Түркісіб темір жолы қай жылдары салынды? (1927ж)

5. Сәрсенбек Нұрлыбек

1.Жезқазған мысын зерттеген геолог кім? (Қ.Сәтбаев)

2. «Ақтабан шұбырынды» қай жылдары болды? (1723 жылы)

3. «Невада-Семей» қозғалысының жетекшісі кім?(О.Сүлейменов)

4.1932 ж.жазылған “Бесеудің хаты” кімге арналды және авторлары кімдер?(Сталинге.Ғ.Мүсірепов,М.Ғатаулин,М.Даулетқалиев, Е.Алтынбеков, Қ.Қуанышев)

5.Қазақстанда қола мәдениетін зерттеген ғалым? (Ә.Марғұлан)

6. Елшібаев Шыңғысхан

1.Азамат соғысы кезінде экономикалық және саяси жүйе (ЖЭС)

2.Ш.Уалихановтың өмір сүрген жылдары?(1835-1865 жж)

3.Қазақтың тұңғыш академигі? (Қ.Сәтбаев)

4.Махамбет пен Исатайдың туған жері? (қазіргі Батыс Қазақстан облысының Жәнібек ауданының Нарын құмының Жасқұс деген жері.)

5.1927 ж. қандай ірі құрылыс басталды? (Түркісіб теміржолы)

Екінші кезең-”Самғау”

Ұпайы көп оқушы бастайды.Жауап 50 ұпаймен бағаланады.Қосымша көмек беріледі және ұпайдың жарты саны азайады.

1.Бұл қаланың іргетасы Х ғасырда қаланды.

Мұнда Қасым хан жерленген. Бұл қай қала?(Сығанақ)

2.Бұл қала 1219 ж. қиратылды.Бұл қаланың жұртынан шығыс моншасы табылды.Керемет кітапханасы болған.Бұл қай қала?(Отырар)

3.1894 ж. Петербург орман шаруашылығы институтын бітірген. Тобылда және Омбыда түрлі қызметтер атқарған.

1897-1903 жж.Дала генерал –губернаторлығында қызмет атқарып, Самарада банк директоры болған.(Ә.Бөкейханов)

Қосымша көмекші.Сталиндік жазалаудың құрбаны болған. «Алаш» партиясының негізін қалаушы, автономиялық қазақ үкіметінің басшысы. «Айқап», «Қазақ», «Қазақстан» газеттеріне мақалалар жазып тұрған.

4.1890 жылы Қызылорда қаласында дүниеге келген.Ташкент гимназиясын, Петербург университетінің заң факультетін тәмамдаған.Ол ағылшын, орыс, француз, поляк тілдерін меңгерген.Кеңес үкіметі қудалауы нәтижесінде Түркия, Грузия, Франция жерлерінде эмиграцияда болған. 1940 ж.неміс фашистерінің қолына түсті.1941 ж. Түркістан легионында болған кезінде Берлинде қайтыс болды. (М.Шоқай)

Қосымша көмекші.1935 ж. «Түркістан Кеңестер билігінде» атты кітабы жарық көрді. 1917 ж.құрылған Түркістан автономиясының М.Тынышбаевтан кейінгі президенті болған.

5.Шығыс Түркістанда Орта Азияны зерттеген ойшыл, кемеңгер ғалым. 1853 ж. оқуды бітіріп, корнет офицерлік атаған алып, Батыс Сібір генерал-губернаторлығы жанында Төтенше тапсырмалар орындайтын офицер қызметін атқарған.

Қосымша көмекші.Ол 1858-59 жж. Қашғарияға барып әлемге алты шатыр елдің тарихын ашады. «Жоңғария очерктері», «Ыстықкөл сапарының күнделіктері» еңбектерін жазған. 1856 ж.Ыстықкөлдің топографиялық суретін түсірді. (Ш.Уалиханов)

6.Бұл адам 1815-1860 жылдары Қарағанды облысы Қарқаралы ауданы Қызылжал қыстауында дүниеге келген. Әкесі орта дәулетті, еліне сыйлы, өнерге шын берілген адам болған.Анасы Ақбөпе де ұлын халық өнеріне баулыған.Өздерімен аталас Қаз дауысты Қазыбек бидің ұрпақтары Шаншар елінің биі Алшынбайдың, аға сұлтан Құнанбайдың алдынан өтіп, әртүрлі өнер сайыстарына қатысқан.Ол жастайынан халық күйлерін бойына сіңіріп, өзі де күйлер шығарады.

Қосымша көмекші.Ол 1855 ж.24 наурызда Ресей патшасы Александр ІІ-нің таққа отыру тойына Арқа қазақтарының өкілдерімен бірге Петерборға барып, өнер көрсеткені үшін күміс медальмен марапатталды.Ол 45 жас ғұмырында әртүрлі 40-тан асқан күй шығарған: «Қосбасар», «Сарыжайлау», «Бозторғай», «Қашқан қалмақ» т.б. (Тәтімбет Қазанғапұлы)

7.Руна жазуының айқын үлгілері Орхон-Енисей жазба ескерткіштерінде сақталған. Осы құлпытасты тапқан адамды атаңыз?

8.19 ғасырда Түркістан қаласы 5 бөлікке бөлінді. Олардың төртеуі қала қақпаларының аттарымен аталды.Ишан қақпа, Баб-Араб қақпа, Жеті-Ата қақпа және Дарбаза қақпа.
Ал бесінші бөлігі қалай аталды?(Цитадель)

Қосымша көмекші.Бесінші бөлігінде Яссауидің кесенесі, түрлі діни құрылыстар мен Қоқан гарнизоны әскеріне арналған казармалар және Яссауи ұрпақтары деп аталатын қожалар тұратын үйлер орналасқан болатын.

Үшінші кезең-”Шарықтау”

Төменде қазақ хандарының аттары келтірілген,онда әріптер тәртібі бұзылған.Сонымен бірге сөзде басы артық әріп бар.Әріптерді дұрыс қалпына келтіру талап етіледі,ал артық әріптерді оң жақ қатарға келтіру керек.Дұрыс орындаған тапсырманы тігінен оқыған хан есімі ишығады.

Төртінші кезең- “Шырқау”

Тұлғалар туралы мәліметтер беріледі,қай тұлға жайлы айтылғаннын табамыз.Дұрыс жауап 30балмен бағаланылады,қосымша көмек беріледі және ұпайдың жарты саны азайады.

1.1997жылы 100 жылдығы тойланды. Оның шығармалары дүниежүзінің 72 елінде жарияланды. 50 томдық шығрамалар жинағы басып шығарылды.

Көмек: «Абай жолы» романын жазған кім?

Жауап:Мұхтар Әуезов

2.1992ж Қазақстанның егемен мемлекет ретіндегі қалыптасуы мен дамуының стратегиясы еңбегі жарияланды.

Көмек: «Тарих толқынында», «Сындарлы он жыл» еңбегінің авторы

Жауап: Н.Назарбаев

3.Тіл, әдебиет, саясат, ғылым, журналистика салаларында мол мұра қалдырушы.

Көмек: «Маса» жинағы бар

Жауап: Ахмет Байтұрсынов

4.Атақты ақын, белгілі саяхатшы, педагог

Көмек: 1893-1938ж өмір сүрді

Жауап:Мағжан Жұмабаев

5.Алматы архитектура құрылыс институтының студенті.

Көмек: Желтоқсан құрбаны.

Жауап:Қайрат Рысқұлбеков

6.Этнографиялық оркестр құрып, ән жазуды ұлттық сарындағы аспапты музыканы уағыздаумен ұштастырған сазгер:

Көмек: дирижер

Жауап: Нұрғиса Тілендиев

Бесінші кезең-”Жерұйық”

Бұл кезеңде оқушылар берілген мәліметтердің авторларын табу керек.

1.«1956ж ақпанда КОКП ның ХХ съезінде «Жеке адамға табыну және оның зардаптары туралы » атты тақырыпта баяндама жасаған КОКП ОАК бірінші хатшысы :

Хрущев

2. «Андрондықтар мұрынды келген, бет сүйегі шығыңқы емес, көздері үлкен, кескін кейпі ірі, дене құрылысы мығым, жігерлі , келбетті адамдар болған.»

Алексеев .В.П

3.«Басында әскерлер садақпен атысады. Садақ оғы біткеннен кейін жекпе жекке шығып, қылышпен , найзамен соғысады, нәтижесінде массгеттер жеңіп шығады. Парсы жауынгерлерінің көбі қырылып, Кир өлтіріледі».

Геродот

4.«Сақ жауынгерлері ер жүрек келеді, соғыс қаупі төнгенде ерлеріне көмек көрсетіп, ұрысқа араласады».

Ктесий

5.«Томирис , әйел болса да, жаудың шапқыншылығынан қорыққан жоқ»:

Помпей Трог

6. «Қарлұқтарда халқы көп, бекінісі мықты, әскер және қару жарағы мол»,- деп жазған тарихшы:

Әл Идриси

7.«Моңғол жеріндегі 9-13 ғасырларда өмір сүрген керейлеркүшті дамыған ел. Олар тек Шыңғыс хан әскерінен әлсіреді. Олардың мәдениеті өте жоғары болып,көне түрік жазуларын пайдаланған»,- деп жазды:

Рашид ад-Дин

Алтыншы кезең- Айтыс

Көп ұпай жинаған екі оқушы қалып,қазақ батырларының есімдерін алма-кезек айтып жарысады.Кім тоқтап қалса,сол жеңіледі.

Қорытынды.

Жеңісек жеткен оқушы алғыс хатпен марапатталады.