Дәрисниң мавзуси:«САНЛАРНИ ПОЗИЦИЯЛИК САНАШ СИСТЕМИЛИРИҒА КӨЧИРИШ»

Дәрисниң мәхсити:

1.      Оқуғучиларға санларни позициялик санаш системилириға көчириш тоғрисида билим бериш;

2.      Оқуғучиларниң  санларни позициялик санаш системилириға көчириш тоғрисида алған билимини тәрәққий әткүзүш вә пәнгә болған қизиқишини, әстә сақлаш, мәнтиқий  қабилийәтлирини шәкилләндүрүш;

3.       Оқуғучиларни өз алдиға вә һәртәрәплимә билим елишқа, издинишкә тәрбийиләш;

Қоллинидиған усул: баянлаш, соал-жавап

Көрнәкликләр: дәрислик, компьютер

Дәрис бериши

І. Уюштуруш қисми: : а/ Салашлишиш                       ә/ Диққитини жәлип қилиш

                                            б/ Синипни уюштуруш

ІІ. Дәрис плани: а) өй тапшурмисини сораш                    ә) баһалаш

                               б) йеңи мавзу                                          в) бәкитиш

                               г) өйгә тапшурма

ІІІ. Өйгә бәргән тапшурмини тәкшүрәш.

1. Санаш системиси дегинимиз немә?

2. Позициялик санаш системилириниң позициялик әмәс санаш системилиридин пәрқи немидә?

3. Санаш системилириниң асаси дегинимиз немә?

4. Позициялик системиниң әң кичик асаси қандақ?

5. Иккилик, он алтилик санаш системилири немә үчүн пайдилиниду?

ІV. Йеңи мавзуни чүшәндүрүш.

Санларни  онлуқ санаш системилириға көчириш

Иккилик, сәккизлик вә он алтилик санаш системилирида йезилған санларни онлуқ системиға түрләндүрүшни орунлаш наһайити аддийдур. Униң үчүн санни йейилған түрдә йезип, униң мәнасини һесаплаш йетәрлик.

Санларни иккилик системидин онлуққа көчириш.

Һәр қандақ иккилик санни, уни йейилған түрдә йезип, андин һесаплайли:

11,012 = 1*21+1*20+0*2-1+1*2-2=2+1+0+0,25=3,2510

Санларни сәккизлик системидин онлуққа көчириш

Һәр қандақ сәккизлик санни, уни йейилған түрдә йезип, андин һесаплайли:

17,48 = 1*81+7*80+4*8-1=8+7+0,5=15,510

Санларни он алтилик системидин онлуққа көчириш

Һәр қандақ он алтилик санни, уни йейилған түрдә йезип, андин һесаплайли:

51С16 = 5*162+1*161+12*160=1280+16+12=130810

Пүтүн санни көчириш алгоритми

1.      Онлуқ  сан системисиниң асасиға қалдуқ билән бөлүниду, йәни елинған бөлүндә йәнә қалдуқ билән бөлүниду. Бөлүндә бөлгүчтин кичигирәк болғичә давамлаштурилиду

2.      Елинған қалдуқлар әкси пәйдин-пәйлик билән йезилиду

  89110=11011110112

V. Дәрисни бәкитиш.

1. Иккилик  санаш системисиниң онлуқ санаш системиси билән селиштурғанда артуқчилиғи вә камчилиғи немидә?

2. Санни иккилик санаш системисидин сәккизликкә (он алтиликкә) вә әксичә көчиришниң қолайлиқ йоли қандақ?

3. Онлуқ кәсирни вә пүтүн санни бир санаш системисидин иккинчисигә көчириш қандақ пәриқлиниду?

Тест тапшурмилар

1. Онлуқ санларни сәккизлик санаш системисиға көчириңлар:

  а) 181,36910           б) 176,52610      в) 700610             г)  12510              д) 22910

2. Онлуқ санларни он алтилик санаш системисиға көчириңлар:

  а) 32210                 б) 150,700610      в)  284,24510        г)  42810                 д) 315,07510

3. Иккилик санни сәккизлик санаш системисиға көчириңлар:

   а) 111101100112          ә)   11011010010012    б) 10011010110012

4. Онлуқ санларни сәккизлик санаш системисиға көчириңлар:

  а) 32210             ә) 15010            б)  283,24510          в) 42810        г)  315,07510

5. Онлуқ санларни он алтилик санаш системисиға көчириңлар:

  а) 18110                ә)176,52610               б)36910               12510           22910

6. Онлуқ санларни сәккизлик санаш системисиға көчириңлар:

    а) 8810                  б) 37,2510           в) 206,12510

7. Онлуқ санларни он алтилик санаш системисиға көчириңлар:

    а) 8810               б) 37,2510                в) 206,12510

8.  Иккилик санни сәккизлик санаш системисиға көчириңлар ар:

     а) 1001111110111,01112         б)  1110101011,10111012

VI. Өйгә тапшурма: §3 мавзусини санларни позициялик санаш системилириға көчириш оқуп келиш. 17-бәттики 2-тапшурма (3,5,6)

VІІ. Баһалаш.