Жолашар

-Сен қайдан келдің?-дегенде бір данышпан:

-Мен балалықтың елінен келдім,-деген екен.

  Ересектерде сол  «балалық елінен келмеген ешкім жоқ.анадан ешкім сақал-мұртымен тумайды.

  Мен де солардың бірімін.

Анамның аты-Айша еді.

Парижде болдым-Париж түсіме кірмеді.

Мысырда болдым-Мысыр түсіме кірмеді.

Мұхиттың арғы бетіндегі Техаста,Чикагода,нью-Иоркте болдым-олар түсіме кірмеді.

Түсімде ылғи балалық шақты көремін.

Түсіме ылғи айша кіреді.

Түсіме ылғи туған жерім,ауылым кіреді.

Сол соғыс уақытындағы айшадай аналарымды,балалығымды жаздым.      

                                                                      Ш.Мұртаза

                                Шерхан Мұртаза «Ай мен Айша» романы бойынша

1-көрініс

    Сахна.Пойыздың даусы естіледі.Диктор 1941 жылдың жазынан бастап,дүние астан-кестен болғандай,адамдар Батысқа ағылып жатыр.Олар әскерлер еді.Батыстан Шығысқа қарай да жүйткіген пойыздар көп.Олар...(мәлімет оқылады).Пойыз Боранды бекетіне тоқтайды.

Пойыздан бірнеше кісі түсті.

Ауыл адамдары:

-Кімдер?Кімдер екен?

-Немістер емес пе?

-Немісі несі?Соғыс бізге де жетіп қалды ма?

Дауыс:-Ауылдастар,ауылдастар!Барлығың тез арада мектепке жиналыңыздар!2

                               (бәрі мектепке жиналады)

Төрдегі ұзын үстелде ауданнан келген қайыс пальтолы уәкіл,колхоз бастық,сельсовет,бір орыс отырды.

Уәкіл:Жолдас колхозшылар!Бүгін ауылдарыңызға 20 үй немісті көшіріп келдік.

Ауыл адамы Сапарбай:-Немісі несі?

Әліқұл қарт:-Неміспен соғысып жатқан жоқпыз ба?

Уәкіл:Шуламаңдар!Жолдас колхозшылар! Бұлар басқа немістер.Жо-Жоқ,фашистер емес.Өзіміздің Волга бойынан көшкендер.

Қарт:-Немене,Еділді шапты ма?

Әліқұл қарт:-Онда фәшістер Қазақстанға жетіп қалғаны ма?

(Сұрақтарды шулап қоюлары керек.)

Уәкіл: Жоқ! Фашистар Волга бойына жете алмайды,жетпей желкесі қиылады.

Ауыл адамы:-Онда Еділдегі немістерді неге жер аударады?

Уәкіл: -Жолдас колхозшылар!Сендер не деп кеттіңдер,басылыңдар! Неге шүбә келтіріп отырсыңдар.Сөз көшіп келген неміс ағайынның атынан Отто Бауэрге беріледі.

Қайрақбай шал қасындағы біреуге:

-Отта,бауыр,дей ме? (сыбырлайды)

Жанындағы кісі:-Тиыш,үндеме.

Отта Бауэр орысша сөйлейді,отырғандар дым түсінбейді.(Оттаның орысша сөзі керек)

Уәкіл:Отта Бауэр жолдас айтады:осындай қиын шақта орталарыңыздан орын беріп,немістерді қабыл алғандарыңызға рахмет айтады.Немістер іскер,жұмыс десе,жұлқынып тұрған халық дейді.Колхозға көп көмегі болады,қандай жұмыс болса да қашпайды. Дейді.

(Отта енгезердей үлкен кісі екен,қазақшаны түсінбесе де,күлімсіреп қояды.)

Отта:-Арбайт,арбайт.Работа.Работа.

Жиналыс біткен соң,кімнің үйіне қайсысы баратындығы  оқылды.

Жуанқұл бастық:-Бердімбетова Айшаға-Вольф Анна,екі қызы бар-Эмма,Эльза.

Үйдің ішкі көрінісі.Қоржын үйдің бір басында өздері,келесі басында шөп,тезек,жалғыз сиыр,бір-екі ешкі.Неміс әйелі Анна сарғыш қолаң шашты,ажарлы,қасындағы өзіне тартқан,қол-аяғы балғадай қыз Эмма,оның қолында түйіншек,сосын көтергені өте шінжәу,ілмиіп қана қалған,шалажансар қызы Эльза ыңырсиды.

Қолында  қара ала орамалға буған түйіншегі бар.

Дастархан жайып,тамақ береді.

Айша:-Бір бөлмеде бірге тұрам десең,міне,ана бөлменің бір қуысын жөндеп алам десең,өзің білесің.

(Сөйлеп жатып,ыммен түсіндіреді)

Анна:-Гут.Гут.(Анна бөлмені тез тазалап,тап-тұянақтай етеді).

Барысхан: -Менің бірінші үйренген сөзім «гут».

Анна:-Біздердің тәп-тәуір дәулетіміз:сиырларымыз,шошқаларымыз,үйрек-қаз,тауықтарымыз бар еді.Бәрі қалған  бір түннің ішінде әскер келіп апай-топай пойызға ,қызыл вагонға салды.

Анна:-Бұль ауылдың зираты қайда?

-Айша:-Зираты несі?

Анна (бетін басып)-Эльза...

Арада көп уақыт өтті.Немістер күн жылығасын жертөле жасап, қазақтардың қоржын тамдарынан бөлек шықты.

Көп жыл өткеннен кейін,ауылда «неміс көше» пайда болыпты.