Сабақтың тақырыбы:               Сөз тіркестерін өңдеуге арналған стандартты                                                                              функциялар         Сабақтың мақсаты:                Білімділік – Оқушыларды символдық функциялармен таныстыру,  пайдаланып программалар құруға үйрету. Дамытушылық – Оқушылардың ой - өрісін,  өздігінен білім алып, ізденімпаздық жүйелілеу қасиеттерін, символдық берілгендерді пайдаланып жұмыс істей алу дағдыларын дамыту Тәрбиелік – Оқушыларды тез ойлауға, ойын жүйелей білуге, ізденуге, нақтылыққа тәрбиелеу Сабақтың түрі:   Жаңа мәліметті меңгерту сабағы Сабақтың әдісі:    Баяндау, сұрақ жауап Сабақтың көрнекілігі:    Графопроектор, компьютер, таратпа кеспелер  Сабақтың барысы Ұйымдастырылу кезеңі -        оқушылармен сәлемдесу -        келмеген оқушыларды белгілеу -        сабаққа дайындығын, құралдарын тексеру   Жаңа сабақ             Мәтін әр түрлі символдардан тұратын жолдар тізбегінен тұрады. Мәтіндермен жұмыс істегенде, тек символдық шамаларды пайдалану тиімсіз, өйткені көбінесе жеке символдарды емес, олардың тізбегін – сөз тіркестерінен тұратын мәтін жолдарын өңдеу қажет болады.             Символдар жолы немесе жолдық тұрақты деп символдарының саны 256 – дан      (0-255) аспайтын апострофтар ішіне алынған символдар тізбегін айтады.             Паскаль тілінде символдар тізбегінен тұратын тіркестік айнымалылар кең қолданылады,  олардың типін көрсету үшін алдымен айнымалы атауы, одан кейін тік жақша ішінде жолдың ең ұзыны көрсетілген string түйінді сөзі пайдаланылады.             Тіркестік өрнек деп амал белгілері, тіркестік тұрақтылар, айнымалылар және функция атауларынан құралған, ұзындығы 256 символдан артпайтын тізбекті айтады.             Мысалы S1:= ‘ Ас‘, S2:= ‘ тана‘, S3:= S1+ S2 нәтижесінде Астана сөзі алынады. Паскаль тілінде програмасы төмендегідей болады. Program soz; var S3: string ;     S2:  string ;     S1:  string ; begin S1:= 'As'; S2:= 'tana' ; S3:= S1+S2 ; Writeln(S3); end.   Паскаль тілінің функциялары :   LENGTH(S); S - String – жолдың ұзындығын анықтайды. (қанша символ бар екенін) COPY( S,P,n ); S – String, ; S сөзінің P нөмірінен бастап,  қатар тұрған N- символды                                                                                                                  көшіріп алады.  UPCASE( C) ;С-Char ; латын алфавитінің кіші әріптерін бас әріптерге ауыстырады.  DELETE(S,P,N); S сөзінің P нөмірінен бастап,  қатар тұрған N- символды өшіреді. INSERT( S1,S2, N); S1 сөзін  S2 сөзіне    N - нөмірінен бастап тіркеп жазады.        Мысалы: «Информатика» сөзінің ұзындығын анықтайтын программа құру. Program soz; var soz: string; L: integer; begin write('sozdi engiz'); readln( soz); L:= length(soz); write(L); end.   Мысалы: «Мен 9- шы сыныпта оқимын» сөз тіркесінен «Мен оқимын» сөз тіркесін                      шығаратын программа құру. Program soz; Var S1,S2: String; Begin S1:='Мен 9-шы сыныпта оқимын'; S2:=Copy(S1,1,3)+ Copy(S1,17,7); writeln(S2); end. Мысалы: «-математика», «-физика факультеті» сөз тіркесінен «физика – математика                 факультеті» сөз тіркесін шығаратын программа құру. Program soz; Var S1,S2,S3: String; Begin S1:=  '- математика'; S2:= '- физика факультеті'; INSERT(S1,S2,9); DELETE(S2,1,1); Writeln(S2); end.   1.      Тапсырма Программаның үзіндісі бойынша нәтижені анықтайтын программа құрыңдар. F:='информатика'; L:=length(F); D:= Copy(F,3,5); P:=Copy(F,10,1)+Copy(F,9,1)+Copy(F,8,1) ; M:=Copy(F,4,4)+Copy(F,2,1);   2.      Тапсырма F: = « Информатика» сөз тіркесінің сөзінің ұзындығын және осы сөз тіркесінен  «форма», «кит», «орман» сөздерін құрайтын программа құрыңдар Program esep; Var L: integer; F,D,P,M: string; Begin F:='информатика'; L:=length(F); D:= Copy(F,3,5); P:=Copy(F,10,1)+Copy(F,9,1)+Copy(F,8,1) ; M:=Copy(F,4,4)+Copy(F,2,1); writeln(L); writeln(D); writeln(P); writeln(M); end.   3.      Тапсырма. Төмендегі программа орындалғанда экранға қандай жауап шығады?   Program esep; Var L,F,D: string; Begin F:='портал'; delete(F,5,2); L:= 'сын'; D:= F+'фель'; insert('ып',L,4); writeln(F); writeln(L); writeln(D); end.   Тест тапсырмаларына жауап бер   1.      S тіркесі элементтерінің кіші әріптерін сәйкес бас әріптерге ауыстыратын функцияны көрсетіңіз. A.    UPCASE(S[I]) B.     STR(S,I). C.     POS(S[I],I). D.    LENGTH(S[I]). 2.      S тіркестік айнымалысының ұзындығын анықтайтын функцияны көрсетіңіз. A.    ORD(S). B.     POS(S,I). C.     LENGTH(S). D.    STR(S,I). 3.      ST тіркесінің ST1 тіркесіне  кіретінін анықтайтын функцияны көрсетіңіз. A.    POS(ST,ST1).  B.     COPY(ST1,ST1,3). C.     LENGTH(ST1). D.    INSERT(ST,ST1,6). 4.      Тіркестік мәліметтерді сипаттау үшін қолданылатын типті көрсетіңіз. A.    FILE. B.     CHAR. C.     INTEGER. D.    STRING. 5.      Праграмма орындалғанда қандай жауап шығады? Program Soz; Var S1,S2,S3,S4: String: Begin S1:= ‘Сим’; S2:= ‘вол’; S3:= ‘дар’ S4:= S1+S2+S3; Writeln (S4); End. A.    символ B.     символдар C.     симдар D.    волсим 6.      INSERT қандай функция? A.    S2 сөзін  S1 сөзіне    N - нөмірінен бастап тіркеп жазады. B.     S1 сөзін  S2 сөзіне    N - нөмірінен бастап тіркеп жазады. C.     S1 сөзін  баспаға шығарады D.    S2 сөзін баспаға шығарады            Сабақты қорытындылау:   1.      Тіркестік өрнек дегеніміз не? 2.      Паскаль тілінде сөздің ұзындығын қандай түйінді сөз арқылы орындаймыз? 3.      Паскаль тілінің сөз тіркестерін өңдейтін қандай процедуралары бар?   Үйге тапсырма:                        Сөз тіркестерін өңдеуге арналған стандартты                                                                                  функциялар