Сабақ тақырыбы

_Өтірік өлең

Жалпы мақсаты

 халық ауыз әдебиетінің бірі өтірік өлеңдер туралы таныстыра

Міндеті

-Өз ойын еркін жеткізуге тырысу

-   сөз мағынасын ұғыну арқылы өтірік өлең шындыққа жанаспайтынын  дәлелдету

Күтілетін нетиже

-пәнге деген қызығушылығы артады

-өтірік өлең  адам өмірі үшін зиян нәрсе екенін түсінеді

-өтірік айтқан  қиын екенін түсінеді

Ұйымдастыру

кезеңі

Психологиялық дайындық

Шаттық шеңберге тұрып, тілектер айтқызу

 

 

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Қызығушылығын ояту

Тұрған орындарында таңдаған гүлдерімен сол «Қалампыр», «Түймедақ», «Қызғалдақ», «Бәйшешек», «Лалагүл» гүл тобына барып отыру. Топ ережесімен таныстыру

Әр оқушы өзіне тиісті орынға отырып,топ басшысын сайлайды

Үй жұмысы тексеру

«Кубизм » ойыны арқылы үй тапсырмасын сұрау карточка

-Аңыз туралы не білесіңдер?

-Алдаркөсе үш сомға қойды қалай сатып алды?

-Алдаркөсе Шығайбайдағы алашағын қалай алды?

-Алдаркөсе қандай адам және ол туралы қандай әңгіме білесіңдер?

-Қожанасыр мен Алдаркөсені салыстыр.

Тез, шапшаң, жылдам жауап беру

Үй тапсырмасын қорыту

- Аңыз әңгімелердің  авторы кім?

-Аңыз неден шығады?

-Оған нелер жатады?

 

Мағынаны тану

Танысу «2 шындық1 өтірік» ойыны арқылы жаңа сабақтың мағынасын ашу ( оқушылар өздері туралы 2шындық  пен шындыққа жанаспайтын пайымдаулар айту ұсынылады)

Мысалы: Мен Қазақстанда туып өстім. Өз ана тілімді жақсы көремін. Ана тілі туралы 50-ге тарта әнім бар. ...

 

Ойлау арқылы балаларды сөйлеу қабілеті артады

Ой қозғау

Бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы  және авторы кім ?

Өтірік өлең деген не?

Өтірік Өлең– қазақ халқының тұрмыс салтына байланысты туындаған ауыз әдебиетінің көне үлгісі. Шендестіру арқылы бір заттың екінші заттан өзгешелігін, артықтығын көрсету өтірік өлең жанрының басты ерекшелігі саналады. Өтірік өлең әзіл-оспаққа құрылып, көбіне той-думанда, ойын-сауықтарда айтылған.  Өтірік өлеңде суреттелетін оқиға желісі нақтылы шындықтан алынғанымен, ондағы іс-әрекет шынайы өмірге жанаспайды: “Аспанға алты жерден тіреу қойдым, Той қылып, мың масаны сонда сойдым” деген сияқты фантастикалық қиялға, күлкіге құрылады. Өтірік өлеңде әсірелеумен қатар бейнелеу, теңеу тәсілдері арқылы жасалады, қиыннан қиыстырылған тапқырлық, ойдың өткірлігі мен логик. жүйенің қисыны сарапқа түседі. Өтірік өлеңнің “Қырық өтірік” ертегісі үлгісінде айтылатын ,кейінгі кезде айтыстың жеке жанры ретінде жаңа сипатта көрінді. Бұған І.Алтынбаев пен Ә.Ақылбаев секілді ақындардың өтірік өлең айтысы (1984) айқын дәлел бола алады.

Қазақ өтiрiк өлең нұсқаларының хатқа түсе бастауы ХIХ ғасырдың екiншi жартысынан басталады. Оның алғашқы нұсқасын В.В.Радловтың қазақ фольклорына арналған жинағынан кезiктiремiз. Өтiрiк өлең үлгiлерiн жинап бастыруға Ә.Диваев, С. Сейфуллин, I.Жансүгiров сияқты белгiлi адамдар да ат салысқан. Бұл орайда, әсiресе, I.Жансүгiров құрастырып, алғысөз жазған «Ел өтiрiгi» атты жинақты ерекше атаған жөн. Кейiнгi кезеңде өтiрiк өлеңдер жинағы әлденеше рет жарық көрiп келедi . Ел арасында өтiрiктiң қарасөзбен айтылатын түрлерi , әр ауылдың өзiнiң қиыннан қиыстырып: «Өтiрiктi шындай, ақсақты тыңдай» қылып әңгiмелеу арқылы халық «құрметiне» бөленген адамдары болған

 

 

Ойлау қабілеті артып, ізденуге үйренеді

 

 

1.Өтірік өлеңмен жұмысоқыту

 2. .  Іздеп тап ойыны .өлең шумақтарын оқып, табу

 Топпен жұмыс

-Өлеңдегі күлдіргі шумағын

-Өлеңдегі таңданарлық

-өлеңдегі тапқырлық

-Өлеңдегі ақылға сыймайтын шумақтарды тауып оқы,ажырат

3. 

Бәйге ойыны арқылы тапсырмаға шапшаң жауап беру

Бұл өтіріктің басқа өтірік пен өтірікшіліктен төмендегідей айырмашылығы барына келісесің бе?

- Нағыз өтірікші ешқашан «бұл-өтірік» деп ескертпейді.

-Өзінің сөзін өзі «өтірік»дегендіктен ,оған күліп қана қараймыз.

-Ешкімге зияны жоқ өтірік.

-Өте қызық ,күлдіргі өтірік

Оқулықпен жұмыс

Сергіту сәті

Видиоға қарап ,жаттығуды қайталау

Қимыл-қозғалыс арқылы миға демалыс

Ой толғаныс кезеңі

Әр топқа тапсырма беру. Тапсырма бойынша  бейнелі жазба жасайды.

1-топ: мысал

2-топ: әңгіме

3-топ: ертегі

4-топ:өлең

5-топ: мысал,

Оқушылардың шығармашылық қабілеттері артады

Қорыту

«Авторлық орындыққа » отырып, балалар өздері оқу құралы туралы өтірік өлең құрастырып айтып көр

-

Өтірік өлең туралы қосымша мәлімет табу тапсырылады.

Үйге

Өлеңді жатта, өтірік өлең құрап,суретпен бейнелеп жазу

 

Бағалау

Топбасының бағалауы

Бағаны не үшін қойғанын туралы сипаттау

Рефлекция

 стикерге жазып,смайликке жабыстыр

Оқушылар ҰНАДЫ,ҰНАМАДЫ,СҰРАҚ жазады.

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ тақырыбы

_Өтірік өлең

Жалпы мақсаты

 халық ауыз әдебиетінің бірі өтірік өлеңдер туралы таныстыра

Міндеті

-Өз ойын еркін жеткізуге тырысу

-   сөз мағынасын ұғыну арқылы өтірік өлең шындыққа жанаспайтынын  дәлелдету

Күтілетін нетиже

-пәнге деген қызығушылығы артады

-өтірік өлең  адам өмірі үшін зиян нәрсе екенін түсінеді

-өтірік айтқан  қиын екенін түсінеді

Ұйымдастыру

кезеңі

Психологиялық дайындық

Шаттық шеңберге тұрып, тілектер айтқызу

 

 

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

Қызығушылығын ояту

Тұрған орындарында таңдаған гүлдерімен сол «Қалампыр», «Түймедақ», «Қызғалдақ», «Бәйшешек», «Лалагүл» гүл тобына барып отыру. Топ ережесімен таныстыру

Әр оқушы өзіне тиісті орынға отырып,топ басшысын сайлайды

Үй жұмысы тексеру

«Кубизм » ойыны арқылы үй тапсырмасын сұрау карточка

-Аңыз туралы не білесіңдер?

-Алдаркөсе үш сомға қойды қалай сатып алды?

-Алдаркөсе Шығайбайдағы алашағын қалай алды?

-Алдаркөсе қандай адам және ол туралы қандай әңгіме білесіңдер?

-Қожанасыр мен Алдаркөсені салыстыр.

Тез, шапшаң, жылдам жауап беру

Үй тапсырмасын қорыту

- Аңыз әңгімелердің  авторы кім?

-Аңыз неден шығады?

-Оған нелер жатады?

 

Мағынаны тану

Танысу «2 шындық1 өтірік» ойыны арқылы жаңа сабақтың мағынасын ашу ( оқушылар өздері туралы 2шындық  пен шындыққа жанаспайтын пайымдаулар айту ұсынылады)

Мысалы: Мен Қазақстанда туып өстім. Өз ана тілімді жақсы көремін. Ана тілі туралы 50-ге тарта әнім бар. ...

 

Ойлау арқылы балаларды сөйлеу қабілеті артады

Ой қозғау

Бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы  және авторы кім ?

Өтірік өлең деген не?

Өтірік Өлең– қазақ халқының тұрмыс салтына байланысты туындаған ауыз әдебиетінің көне үлгісі. Шендестіру арқылы бір заттың екінші заттан өзгешелігін, артықтығын көрсету өтірік өлең жанрының басты ерекшелігі саналады. Өтірік өлең әзіл-оспаққа құрылып, көбіне той-думанда, ойын-сауықтарда айтылған.  Өтірік өлеңде суреттелетін оқиға желісі нақтылы шындықтан алынғанымен, ондағы іс-әрекет шынайы өмірге жанаспайды: “Аспанға алты жерден тіреу қойдым, Той қылып, мың масаны сонда сойдым” деген сияқты фантастикалық қиялға, күлкіге құрылады. Өтірік өлеңде әсірелеумен қатар бейнелеу, теңеу тәсілдері арқылы жасалады, қиыннан қиыстырылған тапқырлық, ойдың өткірлігі мен логик. жүйенің қисыны сарапқа түседі. Өтірік өлеңнің “Қырық өтірік” ертегісі үлгісінде айтылатын ,кейінгі кезде айтыстың жеке жанры ретінде жаңа сипатта көрінді. Бұған І.Алтынбаев пен Ә.Ақылбаев секілді ақындардың өтірік өлең айтысы (1984) айқын дәлел бола алады.

Қазақ өтiрiк өлең нұсқаларының хатқа түсе бастауы ХIХ ғасырдың екiншi жартысынан басталады. Оның алғашқы нұсқасын В.В.Радловтың қазақ фольклорына арналған жинағынан кезiктiремiз. Өтiрiк өлең үлгiлерiн жинап бастыруға Ә.Диваев, С. Сейфуллин, I.Жансүгiров сияқты белгiлi адамдар да ат салысқан. Бұл орайда, әсiресе, I.Жансүгiров құрастырып, алғысөз жазған «Ел өтiрiгi» атты жинақты ерекше атаған жөн. Кейiнгi кезеңде өтiрiк өлеңдер жинағы әлденеше рет жарық көрiп келедi . Ел арасында өтiрiктiң қарасөзбен айтылатын түрлерi , әр ауылдың өзiнiң қиыннан қиыстырып: «Өтiрiктi шындай, ақсақты тыңдай» қылып әңгiмелеу арқылы халық «құрметiне» бөленген адамдары болған

 

 

Ойлау қабілеті артып, ізденуге үйренеді

 

 

1.Өтірік өлеңмен жұмысоқыту

 2. .  Іздеп тап ойыны .өлең шумақтарын оқып, табу

 Топпен жұмыс

-Өлеңдегі күлдіргі шумағын

-Өлеңдегі таңданарлық

-өлеңдегі тапқырлық

-Өлеңдегі ақылға сыймайтын шумақтарды тауып оқы,ажырат

3. 

Бәйге ойыны арқылы тапсырмаға шапшаң жауап беру

Бұл өтіріктің басқа өтірік пен өтірікшіліктен төмендегідей айырмашылығы барына келісесің бе?

- Нағыз өтірікші ешқашан «бұл-өтірік» деп ескертпейді.

-Өзінің сөзін өзі «өтірік»дегендіктен ,оған күліп қана қараймыз.

-Ешкімге зияны жоқ өтірік.

-Өте қызық ,күлдіргі өтірік

Оқулықпен жұмыс

Сергіту сәті

Видиоға қарап ,жаттығуды қайталау

Қимыл-қозғалыс арқылы миға демалыс

Ой толғаныс кезеңі

Әр топқа тапсырма беру. Тапсырма бойынша  бейнелі жазба жасайды.

1-топ: мысал

2-топ: әңгіме

3-топ: ертегі

4-топ:өлең

5-топ: мысал,

Оқушылардың шығармашылық қабілеттері артады

Қорыту

«Авторлық орындыққа » отырып, балалар өздері оқу құралы туралы өтірік өлең құрастырып айтып көр

-

Өтірік өлең туралы қосымша мәлімет табу тапсырылады.

Үйге

Өлеңді жатта, өтірік өлең құрап,суретпен бейнелеп жазу

 

Бағалау

Топбасының бағалауы

Бағаны не үшін қойғанын туралы сипаттау

Рефлекция

 стикерге жазып,смайликке жабыстыр

Оқушылар ҰНАДЫ,ҰНАМАДЫ,СҰРАҚ жазады.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Сабақ тақырыбы

_Өтірік өлең

Жалпы мақсаты

 халық ауыз әдебиетінің бірі өтірік өлеңдер туралы таныстыра

Міндеті

-Өз ойын еркін жеткізуге тырысу

-   сөз мағынасын ұғыну арқылы өтірік өлең шындыққа жанаспайтынын  дәлелдету

Күтілетін нетиже

-пәнге деген қызығушылығы артады

-өтірік өлең  адам өмірі үшін зиян нәрсе екенін түсінеді

-өтірік айтқан  қиын екенін түсінеді

Ұйымдастыру

кезеңі

Психологиялық дайындық

Шаттық шеңберге тұрып, тілектер айтқызу