САБАҚТЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: Гидросфера туралы ұғым. Дүниежүзілік су айналымы.

Сабақтың мақсаты: 1. Гидросфера ұғымы туралы,гидросфераны құрайтын жер бетіндегі сулар олардың мөлшері жөнінде түсірдіру.

2. Құзіреттілікке бағытталған және қызығушылығын арттыруға арналған өздік жұмыстарын орындау барысында танымдылық қажеттілігін туғызу және логикалық ойлау дағдысын қалыптастыру.

3. Экологиялық сананы қалыптастыру, өз жеріміздің суларына  жауапкершілікпен қатынас жасау, адамгершілік сезімдері мен қасиеттерін ояту жолдарын қарастыру.

Міндеттері:                     оқу-танымдық әрекетті өздігінен орындауды ұйымдастыру.

Сабақ мазмұнын құзретті бағдарға бағыттау барысында,түрлі танымдық тапсырмаларды орындату.алған білімдерін қажетті жағдайда қолдануға бағыттау.

Қолданатын әдіс-тәсілдер: Сұрақ-жауап,баяндау, түсіндіру,түртіп алу стратегиясы,модельдеу.

Сабақтың түрі: Аралас сабақ.

Сабақтың типі: Жаңа материалды меңгерту.

Құрал-жабдықтар: Жартышарлардың физикалық картасы, глобус, атлас, үлестірмелі қағаздар,суреттер,кесте-сызбалар.

Сабақтың өту барысы.

1. Ұйымдастыру кезеңі.

А)Оқушыларды түгендеу.

В)Үйге қандай тапсырма берілгенін сұрау.

2.Үй тапсырмасын сұрау.

А)бой сергіту.                                    В)алтын қоржын.                                    С)мені түсін.

(Сұрақ-жауап.)                           (Үлестірме қима қағазбен жұмыс.)                  (1-2 оқушының әңгімесін сұрау.)

А)Бой сергіту сұрақтары.

Атмосфера жердің қандай қабығы?

Атмосфера қандай қабаттардан тұрады?

Атмосфералық қысым дегеніміз не?

Ауаның құрамында қандай газдар бар?

Атмосфералық қысымды өлшейтін құрал?

Барометрдің екі түрін атаңыз?

Температураның тәуліктік амплитудасы дегеніміз не?

Ауаның салыстырмалы ылғалдылығын өлшейтін құрал?

Бұлттың қандай түрлері бар?

Желдің жылдамдығымен бағытын анықтайтын құрал?

Құрлық пен теніздің арасында тұрақты соғатын жел?

Ауа райының ұзақ жылдар бойы қайталанып отыратын жиынтығы?

Жер шарында неше жылу белдеуі бар?

В)Үлестірме қима қағазбен жұмыс.

Атмосфера қабаттарын орналыстыру.

Атмосфераның құрамындағы газдарды жазу.

Ауа массалары мен ауа райы элементтерін жазу.

Ауа райы элементтері

С) 1-2 оқушының әңгімелесуі.

Жаңа сабақ.

Пысықтау сұрақтары:

Гидросфера жердің қандай қабығы?

Су не үшін қажет?

Қандай өзендерді, көлдерді білесіңдер?

Диаграмма сипаттау арқылы гидросфера компоненттеріне тоқталу.

Жер бетіндегі су гидросфераны құрайды.гидросфераны  құрайтын компоненнтер: д.ж. мұхит, жер асты сулары, өзендер, топырақ ылғалы, атмосферадағы су, мұздықтар. Күн жүйесі планеталарының ішінде  тек жерде ғана су сұйық түрде таралған, Шолпанда газ күйінде, Марста мұз түрінде кездеседі екен. Гидросферадағы барлық судың мөлшері 1,6 млрд. км3. оның 96,6 мұхиттар, 1,7 мұздықтармен тұрақты қорлар, 1,7 жер асты сулары, 0,06 өзен, көл, батпақ, атмосферадағы су болып табылады, 2,5 тұщы судың үлесіне тиеді. Тұщы су барлық тіршіліктің негізі. Оны адам баласы өнеркәсіпте, ауыл шаруашылығында, күнделікті тұрмыста пайдаланады. Жер бетіндегі тірішілік үшін гидросфераның маңызы зор.Жер бетінің 71 пайызын су алып жатыр.

Табиғатта су баяу жылынып, баяу суынады.

Мұхиттармен теніздердің суы жаз бойы күн сәулесінен мол жылу жинайды да, қыста планетамыздың ауасын жылытады.

Табиғаттағы су айналымы.

Күн сәулесінің әсерінен мұхиттармен теңіздер бетінен жыл сайын 450 мың км3 мөлшерінде су буланады. Жоғары көтерілген су булары салқындап бұлт түзеді. Бұлттардан мұхитқа да құрлыққа да жауын-шашын жауады. Мұхит бетінен буланған судың бір бөлігі оған қайта қосылады. Мұны кіші су айналымы дейді. Құрлық бетіне жаған жауын-шашынның бір бөлігі буға айналып,   қайтадан атмосфераға көтеріледі, ал екінші бөлігі өзенге көлге барып қосылады, жерге сіңеді. Жерге сіңген суда жер астымен ағып, мұхитқа қосылады. Мұны үлкен су айналымы дейді. Сөйтіп мұхиттардағы, атмосферадағы, өзендердегі, көлдердегі, мұздықтардағы, жер астындағы сулар үнемі айналымда болып тұрады.

Сонымен, судың мұхиттан құрлыққа және құрлықтан мұхитқа үздіксіз ауысу процесін дүние жүзілік су айналымы деп атайды. Табиғаттағы су айналымының маңызы өте зор. Ол гидросфераның жеке бөліктерін біріктіріп қана қоймайды, сонымен бірге гидросфераны, литосфераны, атмосфера мен тірі ағзаларды бір-бірімен байланыстырады.

Сабақты бекіту:

«Географилық диктантант»

Су – жер бетіндегі кең таралган зат. Гидросферадағы судың мөлшері 1,6 млрд.км3. Ол түрлі сұйық, газ, қатты күйде болады. Гидросфераны құрайтын мұхиттармен теніздер, көлдермен өзендер, мұздықтар, жер асты сулары мен атмосферадағы ылғал жатады. Судың мұхиттан құрлыққа және құрлықтан мұхитқа үздіксіз ауысу процесін дүние жүзілік су айналымы деп атайды.

«Рефлексия»

1.      Гидросфераны нелер құрайды?

2.      Судың сұйық күйі қай планетада?

3.      Гидросферадағы судың мөлшері?

4.      Бұлттар қалай түзіледі?

5.      Д.ж. су айналымы дегеніміз не?

6.      Жер бетінің қанша пайызын су алып жатыр?

7.      Гидросферадағы жер асты суларының мөлшері?

8.      Гидросферадағы үш күйі?

9.      Судың қанша пайызы тұщы судың улесіне тиеді?

Суретке қарап гидросфера компоненттерін анықтау.

«Гипотезалық сұрақ»

v  Неге жер бетіндегі су жоғалып кетпейді?

Үйге тапсырма:

Мәтінді оқу.

Контурный картамен жұмыс істеу.

Оқушыларды бағалау.