Етістік негізгі түбірде де, туынды түбірде де қимылдың, іс-эрекеттің болуын білдіреді. Сондықтан етістік негізгі не туынды түбір күйінде болымды мәнді білдіреді. Оларды болымды етістікдейді. Етістіктің түбірі бүйрық райдың жекеше анайы II жақ түлғасымен сәйкес келеді. Мысалы: кел-ді—сен кел, бер-генбіз—сен бер, т.б. Бірақ бүл екеуі де бір емес. Етістік шақ, рай, т.б. түлғаларда жұмсалғанда, оның түбірінде бүйрықтық мағына болмайды. Мысалы: (мен) ойнасам, (ол) көріпті, т.б. етістіктердің түбірлері ойна, көр. Бірақ бүларда бүйрықтық мағына жоқ. Сонымен бірге бүйрықтық мағына, демек, бұйрық рай түлғасы, тек бір түбір тұлғада ғана емес, етістіктің кейбір басқа түлғаларында да болып отырады. Мысалы: сен келтір-ме, сен ойнат-қыз, т.б. етістіктер бұйрық рай болғанымен, бүйрық райдың жекеше анайы II жағы деген үғымдар бір емес екендігін көрсетеді.

Сонымен бірге етістік қимылдың, іс-әрекеттің болмауын, іске аспауын да білдіреді. Ондай етістіктерді болымсыз етістік дейді. Болымсыз етістік негізгі не туынды түбір етістіктерге -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жүрнақтары жалғану арқылы және белгілі шақ түлғасындағы болымды етістікке жоқ, емес сөздерінің тіркесуі арқылы жасалады. Мысалы: бар-ма, көбей+ме, кеткен жоқ, жазар емес, т.б.

228-жаттығу.

Асық-асықпа,жүгір-жүгірме,шула-шулама,

Айқайла-айқайлама,тарық-тарықпа,күл-

Күлме.   

        Етістік негізгі түбірде де, туынды түбірде де қимылдың, іс-эрекеттің болуын білдіреді. Сондықтан етістік негізгі не туынды түбір күйінде болымды мэнді білдіреді. Оларды болымды етістік дейді. Етістіктің түбірі бүйрық райдың жекеше анайы II жақ түлғасымен сэйкес келеді. Мысалы: кел-ді—сен кел, бер-генбіз—сен бер, т.б. Бірақ бүл екеуі де бір емесе. Етістік шақ, рай, т.б. түлғаларда жұмсалғанда, оның түбірінде бүйрықтық мағына болмайды. Мысалы: (мен) ойнасам, (ол) көріпті, т.б. етістіктердің түбірлері ойна, көр. Бірақ бүларда бұйрықтық мағына жоқ. Сонымен бірге бұйрықтық мағына, демек, бұйрық рай түлғасы, тек бір түбір тұлғада ғана емес, етістіктің кейбір басқа түлғаларында да болып отырады. Мысалы: сен келтір-ме, сен ойнат-қыз, т.б. етістіктер бұйрық рай болғанымен, бүйрық райдың жекеше анайы II жағы деген үғымдар бір емес екендігін көрсетеді.

Сонымен бірге етістік қимылдың, іс-эрекеттің болмауын, іске аспауын да білдіреді. Ондай етістіктерді болымсыз етістік дейді. Болымсыз етістік негізгі не туынды түбір етістіктерге -ма, -ме, -ба, -бе, -па, -пе жүрнақтары жалғану арқылы жэне белгілі шақ түлғасындағы болымды етістікке жоқ, емес сөздерінің тіркесуі арқылы жасалады. Мысалы: бар-ма, көбей+ме, кеткен жоқ, жазар емес, т.б

228-жаттығу.

Асық-асықпа,жүгір-жүгірме,шула-шулама,

Айқайла-айқайлама,тарық-тарықпа,күл-

Күлме.               

Абайдың өлеңдерінен болымды және болымсыз етістіктерді тауып, астын сызыңыз.

1)      Ғылым таппай мақтанба, 

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба

Ойнап босқа күлуге.

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол,

Адам болам десеңіз.

Тапсырма №2

Еркін жазу стратегиясы.

Бір сыңары  болымды,бір сыңары болымсыз етістік болатын қос сөздерді қатыстырып үш сөйлем жазу.

Мыс:Айтты-айтпады,бәрібір Жамал баратын болды.

Асан қонаққа кел-келме демей,түгел бәрін шақырды.

Тапсырма №3

Семантикалық картаны толтыру.

«Білімді бекіту кезеңі»

«Мықты болсаң тауып көр» Етістік дегеніміз...

«Жүйрік болсаң шауып көр» Күрделі етістік дегеніміз не?

«Ойлы болсаң озып көр» Болымсыз етістік дегеніміз не?

«Зерек болсаң озып көр» Болымды етістік дегеніміз?

Тапсырма№1

1)Ғылым таппай мақтанба, 

Орын таппай баптанба,

Құмарланып шаттанба

Ойнап босқа күлуге.

Бес нәрседен қашық бол,

Бес нәрсеге асық бол,

Адам болам десеңіз.

Тапсырма №2

Мыс:Айтты-айтпады,бәрібір Жамал баратын болды.

Асан қонаққа кел-келме демей,түгел бәрін шақырды.

Тапсырма №3

«Білімді бекіту кезеңі»

Етістік-заттың қимылын,іс-әрекетін білдіретін сөз табы.Етістік не істеді? не қылды? қайтті? деген сұрақтарға жауап береді.

Екі я одан да көп сөзден құралып,бір ғана мағынаны  білдіріп,бір сұраққа жауап беріп,сөйлемнің бір ғана мүшесі қызметін атқаратын етістіктер күрделі етістіктер деп аталады.