8-сынып. Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы:  Жоңғар шапқыншылығы.

                               Қазақ халқынығң жоңғар басқаншыларына қарсы азаттық күресі

Сабақтың мақсаты:

·         Сабақ барысында оқушыларды Қазақ хандығы төңірегінде қалыптасқан саяси оқиғалармен таныстыру, қазақ билеушілерінің басы бірікпеуінің салдары қандай болғанын көрсету, үш жүздің әскери күштерін  біріктірудегі Әбілқайырдың рөлі және халықтың тәуелсіздік үшін күресінің маңызын әңгімелеу;

·         Оқушыларды материалды жүйелеуге , оқиғалар   арасын байланыстырып, одан қорытынды шығаруға машықтандру;

·         Оқушыларға Отанымыздың тәуелсіздігі мен азаматтығ үшін күрескен батырлардың ерлігін айта отырып, жауаптылыққа, батылдыққа үйрету, патриоттық тәрие беру.

Сабақтың түрі: Лекция

Әдісі: интерактивті

Негізгі түсініктер : жұт, азаттық үшін күрес, агрессия, аманат, сардарбек, құрылтай, патриотизм.

Көрнекілік: Карта, сызба, суреттер

Сабақтың барысы:

1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Оқу құралын тексеріп түгелдеу
3. «Хабар» ел жаңалықтарына шолу /сұрау/

Жаңа тапсырманы жақсы түсіну үшін оқушылар алдында өткен материалдарды жете меңгеру керек. Сондықтан  сабақты өткен материалды қайталаудан бастаймын.

Үй тапсырмасын сұрау:

1. XVIII  ғасырдағы Қазақ хандығының ішкі және сыртқы жағдайының ерекшеліктеріне тоқталыңдар.
2. XVIII  ғасырдың І ширегінде Ресей мемлекетінің Қазақ хандығына қызығушылығының артуына не себеп болды?

Жаңа тақырыпты оқытудың  жоспары:

1. Жоңғарияның күшеюі және оның қазақ халқына қарсы шапқыншылығы.
2. Қазақ халқының жоңғар шапқыншылығына қарсы азаттық күресі.
3. Жоңғарлардың қазақ жеріне шапқыншылығының салдары.

І кезең. Өзіндік жұмыс.

1) Мына териминдердің мағынасын қалай түсінесіңдер?

·         Азаттық соғысы

·         Басқншылық, шапқыншылық

·         Батыр,

·         Батырлық, қаһармандық

·         Шын берілгендік

Оқушылардың жеке шығармашылық жұмысы, нәтижесін ұжым болып талқылау.

ІІ кезең-сабақтың негізгі бөлімі (проблемалық мәселелерді талқылау)

Сабақтақырыбымен жұмыс, онан кейін оқушылар XVIII ғасырдың І ширегіндегі Қазақ хандығы тарихының төмендегі саяси аспектілрін анықтаулары қажет.

(жауап беру үлгілері):

№1 тапсырма:

Қазақ хындығының жай-күйі                                       Қазақ хандығы төңірегіндегі қалыптасқан                 

                                                                                                                       саяси жағдай

1.                                                                                          1.

2.                                                                                          2.

3.                                                                                          3.

4.                                                                                          4.

№2 тапсырма

-Материалды пайдалана отырып, анықтаңдар:

1. Жоңғар шапқыншылығының мақсаты.

Қазақ халқының жоңғарларға қарсы азаттық күресін ұйымдастыру.

Құрылтайдың қазақ халқының саяси өміріндегі рөлі. Батырлар

№3 тапсырма:

1. Мына тақырыпта жұмыс құру:

«Жоңғар шыпқыншылығы және жоңғарларға қарсы халық күресін ұйымдастыру».

1. «Халық құрылтайы».

·         Қайда өтті?

·         Қандай мәселелер көтерілді?

·         Немен аяқталды?

·         Тарихи маңызы

1. Сабақты бекіту:

Сұрақ: Қазақ хандығының саяси тарихына бұл кезеңдегі оқиғалардың басқаша сипат алуы (нәтижелері, дамуы) мүмкін бе еді?

   «Қазақ хандығындағы орталық биліктің әлсіреуі жаңа жоңғар шапқыншылықтары үшін қолайлы  жағдай туғызды. XVIII ғасырдағы жоңғар-қазақ қарым-қатынасының шиеленісунің басты себебі жер мәселесі болды. Цеван-Рабтан Жетісуды, Түркістан арқылы өтетін керуен жолдарын түпкілікті ойраттарға қалдыруды көздеді. Олар экономикалқ  және саяси дамуда болды, жер өңдеу бұрын болмаған жетістіктерге жетті, көрші мемлекеттермен сауда байланыстары жан-жақты дамыды, темір өндіру технологиясы жетелдіріліп, швед офицері Ренат оларға зеңбірек құю өндірісін, қару мен оқ-дәрі дайындауды үйретті. Кейбір жеңістеріне қарамастан, қазақтар үнемі жеңілумен болды. Оның себептері Қазақ хандығының ішкі әлсіздігімен  мен көрші мемлекеттерге тәуелділігінен еді. Ұлы жүздің  жетекші билері  Жоңғарияға тәуелділікті мойындады, Кіші жүз ханы Әбілқайыр өзінің жеке билігін күшейтумен айналысты, сондықтан ол 1741 жылы жоңғарлар басып кіргенде, ойрат басқыншылығына қарсы тұруға қатысудан бас тартты».

Сабақты бекіту:

1. Жоңғарияның  көрші мемлекеттерді басып алу саясатын жүргізуінің негізгі себептерін айтыңдар.
2. Қазақтардың жеңілу себептері және қазақ халқының жоңғар басқыншылығына қарсы  күресінің тарихи маңызы.
3. Қазақ-жоңғар соғысы кезінде көзге түскен қазақ хандары, сұлтандары, билер мен батырлары жөнінде жазылған қандай әдеби шығармаларды білесіңдер? Отанға адалдық  пен патриоттық жөнінде, ержүректік пен қаһармандық, сертке адалдық туралы қандай мақал - мәтелдер білесіңдер ?

Үй тапсырмасы:

1. Тақырыпты оқып, мына кестені толтырыңдр: «Жоңғар шапқыншылығына қарсы халықтң азаттық күресінің  ұйымдастыру».

Жылдар

Оқиғалар

Тарихи маңызы

1710

1711

1712

1713

1718

1720

1723

1723-1727

1725