Сабақ тақырыбы :   Транскрипция мен трансляцияның  бактерияларда реттелуі.

Білімділік мақсаты: Транскрипция мен трансляцияның  бактерияларда реттелуі туралы білім беру.

Дамытушылық мақсаты: Транскрипция мен трансляцияның  бактерияларда реттелуі туралы білім дағдыларын дамыту..

Тәрбиелік мақсаты: Білімділікке, сауаттылыққа, , бірін-бірі сыйлауға, тыңдауға үйренеді. Өз ойларын ашық айтуға дағдыланады.

Сабақ типі: Аралас сабақ.

Оқыту әдісі: сұрақ жауап, семантикалық карта, «Ортадағы қаламсап», кесте, «түртіп алу».

Көрнекіліктер: мультимедия, электрондық оқулық,  слайдтар.

Сабақтың кезеңдері:   І Ұйымдастыру кезеңі:

ІІ Үй тапсырмасын тексеру. Гендік және жасушалық инженерия

 «Ортадағы қаламсап »

1. Гендік инженерия   дегеніміз не?
2. Гендік инженерияның мақсаты қандай?
3. Жасушалық инженерия дегеніміз не?

В) Тест жұмысы:

1. Ол майлардың екі қабаты және нәруыз қабатынан түзілген.

А. цитоплазма

В плазмалық жарғақша

С.рибосома

Д.эпт

2. Жануар және саңырауқ  ағзаларының  жасушаларында  кездсетін диаметрі 0,5 мкм сопақ денешік.

А. цитоплазма

В митохондрия

С.рибосома

Д.лизосома

3. Нәруызды синтездейді.

А. цитоплазма

В плазмалық жарғақша

С.рибосома

Д.эпт

4. Лизосомалар қалыптасады.

А. цитоплазма

В Гольджи жиынтығы

С.Эндоплазмалық тор

Д.сферасома

5. Прокариоттарға жатады.

А.адам

В жануар

С.бактерия

Д.вирус

6. Оның ішінде кариоплазма болады.

А. цитоплазма

В ядро

С.рибосома

Д.вакуоль

7. Фотосинтездің жарық сатысынан алынады.

А. су

В оттегі, сутегі , АТФ

С.көмірқышқыл газы

Д.НАДФ

8. ДНҚ нуклеотидтерінің көмегімен  нәруыздар туралы  туқымқуалау ақпаратын  жазу амалы.

А. Гендік инженерия

В генетикалық ақпарат

С.генетикалық код

Д. Хромосома

9. Генетикалық код:

А. триплетті

В тетраплетті

С.диплетті

Д. Полиплетті

10. Кідіртпе – кодондар саны:

А.2

В 3

С.4

Д.5

11. ГУУ триплеті кодтайтын амин қышқылы

А. лизин

В глутамин

С.аргинин

Д.валин

12. Серин аминқышқылының триплеті:

А.ТЦА

В ГАА

С.АТЦ

Д.ЦЦЦ

13. Генетикалық код қасиеті.

А. универсалдығы

В  кодтардың қайтымдылығы

С.мөлшерінің көптігі

Д.суда ерігіштігі

14. Жасушалық инженерияда қолданылады

А. Алыстан будандастыру

В .үзбелеу

С.үйлестіру

Д.клондау.

15. Ол гендердің  күрделі нәруыздық  молекулалар екендігін айтты.

А. И.И.Мечников

В И.П.Сеченов

С.Н.К.Кольцов

Д. Г.Мендель

ІІІ. Жаңа тақырып. Транскрипция мен трансляцияның  бактерияларда реттелуі.

ТРАНСКРИПЦИЯ (лат. transcrіptіo – қайта көшіріп жазу) – тірі жасушалардағы рибонуклеин қышқылының биосинтез процесі. Ол дезоксирибонуклеин қышқылы (ДНҚ) матрицасында жүреді. Транскрипция аденин, гуанин, тимин және цитозиннің қайталанбалы тізбегінен тұратын ДНҚ молекуласындағы генетикалық ақпараттың іске асуының бірінші кезеңі. Транскрипция арнайы ДНҚ және РНҚ полимераза ферменті арқылы жүреді. Транскрипция нәтижесінде РНҚ молекуласының полимерлі тізбегі түзіледі. Бұл тізбек ДНҚ молекуласының көшірілген бөлігіне комплементарлы болады.

Транскрипция процесінің өнімі әр түрлі қызметтер атқаратын РНҚ молекуласының төрт типінен тұрады:

1.     рибосомадағы ақуыз синтезінде матрицаның рөлін атқаратын ақпараттық немесе матрицалық РНҚ;

2.     рибосоманың құрылымдық бөлігін құрайтын рибосомалы РНҚ;

3.     ақуыз синтезі кезінде генетикалық ақпараттың РНҚ-дағы нуклеотидтік “тілді” аминқышқылдық “тілге” ауыстыруға қатысатын тасымалдаушы РНҚ;

4.     ДНҚ молекуласының репликациясы (генетикалық ақпаратты дәл көшіруді және оның ұрпақтан ұрпаққа берілуін қамтамасыз ететін нуклеин қышқылдары макромолекуласының өздігінен жаңғыру процесі) кезінде бастама қызметін атқаратын РНҚ.

Трансляция- рибосомада нәруыз биосинтезінің тікелей жүруі.

ІҮ. Бекіту тапсырмалары. А. Кестемен жұмыс

Транскрипция

Трансляция

Тірі  жасушалардағы рибонуклеин қышқылының биосинтез процесі

+

Рибосомада  нәруыз биосинтезінің тікелей жүруі

+

ДНҚ және РНҚ полимераза ферменті арқылы жүреді

+

Прокариоттарда  цитоплазмада өтеді

+

+

С) Сұрақ қою.   ( сурет бойынша талдау) «Түртіп алу» стратегиясы

1. Транскрипция дегеніміз не?
2. Трансляция  дегеніміз не?

Ү. Үйге тапсырма. : Транскрипция мен трансляцияның  бактерияларда реттелуі.

ҮІ. Бағалау.