Сабақтың тақырыбы:   Зат есім және басқа сөз топтарының септелуі.

                                                       Қазақ батырлары. Бөгенбай батыр.       

Сабақтың мақсаты:

 Білімділік: Студенттерге  қазақ батырлары, оның ішінде Бөгенбай батыр туралы мәлімет беру, зат есім және басқа топтарының септелуін  түсіндіру,  жаттығу жұмыстары арқылы бекіту

Дамытушылық: Өзіндік жұмыс жүргізуге, ойын жүйелі, дәлелді, жоспарлы жеткізуге дағдыландыру, сөйлеу тілін жетілдіру, шығармашылық қабілеттерін дамыту, әдемі көркем жазуға дағдыландыру;
Тәрбиелік: Студенттердің бойында отансүйгіштік және елжандылық қасиеттерді қалыптастыру; пәнге деген сүйіспеншілігін арттыру,  көркем сөйлеуге үйрету.

Сабақтың әдісі:  түсіндіру, сұрақ-жауап, ұжымдық ойлау, әңгімелеу, баяндау, тыңдау, салыстыру, жатжазу.

Сабақтың көрнекілігі:  оқулық , тақта, сурет, кесте.

Сабақтың  барысы:    

І. Ұйымдастыру кезеңі.

ІІ. Үй жұмысын тексеру.

1.     Сұрақтарға жауап беріңдер.

-         Қазақ тілінде зат есімнің неше жалғауы бар?

-         Олар қандай?

-         Септік категориясында неше септік бар?

-         Лар, лер, дар, дер, тар, тер ненің жалғауы?

-         Тәуелдік жалғауды атап шығыңдар.

2.     Сөздік диктант. Берілген сөздерге көптік жалғауын қосып жазыңдар.

         Қонақ, үй, кітап, дәптер, құс, жапырақ, жауынгер, батыр, ақын, ер, аң, қару, күмбез, ел.

3.     Тақтада жұмыс. Сөздердің жалғауларын анықтаңдар.

         Балаға, қаламды, әріппен, кітапханадан, оймен, баланың, адамда, елде, баланы, жиһазды, жерді, жаздан, атпен, жаудың, жігіт, батырға, дауысын.

ІІІ. Лексикалық  тақырыппен  жұмыс.

1.      Қазақтың әйгілі батырлары туралы әңгімелеу. Слайд арқылы тақырыпты түсіндіру.

-           Бүгін біз қазақ батырларымен танысамыз. Батыр деп бір кімдерді атаймыз? Ерлік жасаған, елін, жерін сыртқы жаудан қорғаған ер жүрек батырларды айтамыз. Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай, Алпамыс, Қобыланды, Амангелді, Исатай, Махамбет деген көптеген батырларымыз бар.

                              Қазақ батырлары

Қаракерей Қабанбай,

Қанжығалы Бөгенбай,

Шапырашты Наурызбай.

Өңкей батыр жиылып,

Абылай салды жарлықты.

Үш жүздің басын қосқан Абылай хан – Қабанбай, Бөгенбай, Наурызбай батырлардың ерлігіне сүйенген. Қазақ батырлары атты өлеңді жазған Бұқар Жырау атамыз Абылай ханның кеңесшісі, ақылшысы болған.

2.     Батырлар туралы шағын мәлімет оқу.

Қабанбай батыр (ХҮІІ ғ.соңы-ХҮІІІ ғ.орта шені.)
Қабанбай Қожақұлұлы, Қаракерей Қабанбай,  Дарабоз – қазақ батыры. Азан шақырып қойған аты - Ерасыл. ХҮІІІ ғасырда жоңғар басқыншыларына  қарсы күрестің бел ордасында жүрген қолбасшылардың бірі. Халық арасында оны Қаракерей Қабанбай деп атаған. Найман ішіндегі Қаракерей руының Байжігіт тармағынан.  

Бөгенбай батыр (1690 - 1775 ж.ж.)
Абылай хантұсындағы батыр, атақты қолбасшы. Қазақ жауынгерлері арасында зор беделге ие болған, сондықтан оны халық Қанжығалы Бөгенбай деп атап кеткен. Сырдария өзенінің жағасында дүниеге келіпті. Оның атасы - Әлденкүн, әкесі Ақша қанжығалы руы ішінде белгілі адамдар болған. Әз Тәуке хан оның әкесіне 80 мың сарбаздан тұратын әскерге қолбасшы болуы сеніп тапсырған.  Ол сонымен қатар өнерлі адам болған.Ұсталық өнермен айналысып, соғыс қару-жарақтарын жасаған. Бойында ақындық,айтыскерлік өнері де болған. Әкесінің өнері баласына дарыған. Өзіне жақын адамдардан отряд құрып, кейін елде Қанжығалының қырық батыры деп аталып кеткен.


Наурызбай батыр (1706-1781ж.ж)
Аты аңызға айналған ержүрек батырларымыздың бірі, ХҮІІІ ғасырдағы Қазақ елінің жоңғарларға қарсы ұлт - азаттық соғысындағы көрнекті қаһарман Шапырашты Наурызбай Құттымбетұлы. Құттымбетұлы Наурызбай 1706 жылы Жетісу жерінде, Алатаудың баурайында дүниеге келген.Бұл кезде Іле,Талас,Алатау мен Қаратау аралығындағы қазақ пен қырғыз жоңғарларға тәуелді еді. Батырдың көзін ашқаннан естігені батырлар туралы жырлар, аңыз әңгімелер болып, теңдессіз бай рухани ортада өседі. Екінші жағынан
елге үстемдігін жүргізетін басқыншы жаудың зорлығы мен зомбылығын да көрді. Мұның өзі жүрегінде оты бар жасты туған елін, атамекенін жаудан азат ету туралы арманға жетеледі, батыр болуға құлшындырды.

3.     Батырлардың қару жарақтарымен таныстыру.

4.     Бөгенбай батыр туралы мәтінді түсініп оқыңдар. (50-51)

5.     Мәтін бойынша  кластер салыңдар.

Бөгенбай батыр

Қолбасшы, батыр                   1690-1775                        Ереймен тауы

                   Ахмет Иассауи күмбезі         атасы –Әлдекүн, әкесі –Ақша

Тұраналы, Тұрымбет            Олжабай, қабанбай, Малайсары батырлары

6.     Сұрақтарға толық жауап беріңдер.

-         Бөгенбай батыр қай жылы өмір сүрген?

-         Бөгенбай кім?

-         Оның әкесі кім?

-         Туған жері?

-         Бөгенбайдың ұлы атасы кім?

-         Балаларының аты кім?

-         Ол Қазақстанның Ресейге қосылуына қандай еңбек сіңірген?

7.     Мәтін бойынша хронологиялық кесте дайындаңдар.

Жылдар

Мәліметтер

1690 жыл

 Бөгенбай туды.

1725-1727

Абылаймен Түркістан қаласын қорғайды.

...

...

8.     Сөздік жұмыс. Берілген сөздермен сөз тіркестер құрастырыңдар, сөздік сөздерді дәптерге жазыңдар.

Қолбасшы – полководец

Халық аңызы – народная легенда

Әскербасы – военачальник

Әйгілі – знаменитый

Ардақтау – восславить

Қорғау – защитить

Жорық – поход

Күмбез – купол

ІҮ. Бекіту.

1.     Аттардың иесін табыңдар.

2.     Сөзжұмбақты шешіңдер.

3.     Берілген сөздерді септеңдер: батыр, садақ.

Ү. Үйге: «Бөгенбай батыр» реферат жазыңдар.

ҮІ. Қорытындылау.