5 класс

Марий калык вургем

 Цель: 1)знакомство с элементами марийского народного костюма и их получения;

             2)воспитание бережного отношения к предметам старины, уважения к культуре народа;

             3)развитие грамотной устной речи учащихся.

Средства обучения: программа по предмету, выставка книг, вышивка, элементы костюма (рубашка, кафтан, передник, пояс, платок, шымакш),   распечатанные задания на листе бумаги, доска, средства ИКТ.

1.Личностные УУД: формирование сознательного отношения к марийской культуре.

2.Регулятивные УУД: ознакомление со словами, обозначающими элементы марийского народного костюма.

3.Познавательные УУД: умение описывать одежду человека.

4.Коммуникативные УУД: формирование умения отвечать на поставленные вопросы и составление предложений по рисунку.

Ход  урока:

1.Речевая гимнастика.

 2. Работа по теме.

а) Определение темы урока.

б) Озвучивание презентации «Марий калык вургем»

в) Зоя Дудинан «Маривате» почеламутшо

г) Марий тур нерген  умылымаш.

д) « Марий тур» кластер

е) Выполнение письменного задания.

4.Итоги урока:

5.Оценки.

6.Домашнее задание.

 Ход урока:

Речевая гимнастика.Таче могай кече? Могай числа? Арнян могай кечыже? Игече уремыште могайрак?

 Работа по теме:

В. Захаровын мутшылан возымо «Ах, шовырем!» муро йонга. Тышеч йоча-влак урокын темыжым палемден кодат.

_-Муро мо нерген ыле? Кузе шонеда? Могай шомак-влакым те колда?

-_Чын ,марий вургем нерген.

-Урокнан темыже-«Марий калык вургем»   (1-ше слайд)

-А мом ме вургем манына? Ончалза тиде слайдыш (2-шо слайд)

-Вургем могай турло лиеда, удыр-влак?

-Теле, кенеж, шыже-шошо.

-Кучык , кужу.

-Шокшан, шокшдымо.

-Воротникан, воротник деч посна.

Ош марий калык! Тыге мемнан калыкна шкенжым манеш.Марий калык ожнысек пашашке ма, пайремыш  ма  ошалге вургемым чиен.Тендан ончылно кум  турло тувыр улеш: ожнысо марий тувыр, кызытсе жаплан келшен толшо  кугыенлан йоршо тувыр да йоча тувыр.   Калыкна вургемжым шкеак урген да сорастарен.Чапле деч чапле тур,чинче, полдыш,шер, кышкывий, окса, ташма-влак марий калык вургемым чын искусство марте нолта. ( у мут-влак:чинче- блестки,   ташма-лента, сорастараш-украшать)                

 Турло вере илыше марий-влакын вургемышт мо дене ойыртемалтеш? (3 слайд). Шымакшан, сорокан, шарпанан-нашмакан.

Картыш ончалына могай марийже кушто ила? (4 слайд)

Ончалына шымакшан марийым (5 слайд)

Ончалына сорокан марийым (6 слайд)

Теве тиде шарпанан-нашмакан марийын вургемже (7 слайд)

Презентацийым почеш туныктышын полшымыж дене  ик тунемше-влак каласкалат.

Мом йолышко да умбаке телым чиеныт?

Презентаций почеш у мут-влакым тетрадьыш возымаш:мыжер, теркупш, ужга, шовыр, ушто, йыдал, шовыч,ончылшовыч, ыштыр, пота

       Ынде Зоя Дудинан «Маривате» почеламутшым  колыштына.

Шиначалалын  турлем  маритурым,

Марий удыр улмем ончыктем.

Ош вынереш пыштем кумыл шуртым,

Чон куаным тыге шочыктем.

Тек пуртусын осалже коранже,

«Темышан» пушкыл ден пушкылалт,

«Йыпкен» тур ден пиална воранже,

Тек керем огеш лек пышкемалт.

Шовырйырым турлем-лий аралтыш.

Тувырмел тек чонем перега.

Шокшумбал тур кидем  шулдырандыш,

Вачымбал тур лумемым терга.

Порсын кумыл-шуртем возеш турыш,

Ош вынереш чонем шочыктем.

Мый кугезе кован турым пушкыл,

Маривате улмем ончыктем.

Айста ончалына , маритуржо  вара  могайрак? Удыр-влак мыланна тидын нерген технологий урокышто мом  палмышт нерген кучыкын  палдарат.

Йоча –влак каласкалат:

·        Маритур – марий удырамашын тыглай кидпашаже

·        Марий тур 18(латкандашымше) курым мучаш – 19(латиндешымше) курым туналтыш годсо улыт.

·        Ожно кажне удырамаш турлен моштен, тудын туржым ончен, пашаче улмыжым акленыт.

·        Турым ончылгоч ямдылыме сурет деч посна, вынер пырчым ончен турленыт. Тӱрым турлаш кугу мастарлык кулын.

·        Узорым вынер умбалан симметрийым шукташ тыршен веранденыт.

·        Марий удырамаш удыржым изинекак турлаш туныктен. Турлен моштымаш эн кугу ситымашлан шотлалтын. удырын пашаче улмыжым тудын турлен моштымыжым ончен акленыт.

·        Турлаш меж шуртым да порсын шуртым кучылтыныт.

·        Ожно шуртым кушкыл гыч шке лукмо чия дене чиялтеныт. Чия тунам шуко турло лийын огыл, тус шотышто шеме, шемалге – канде, шемалге – йошкарге, курен.

«Марий тур»  (8 слайд)

Геометрический (9 слайд)

Растительный (10 слайд)

Зооморфный (11 слайд)

Тиде кластерым тетрадьышкыда суретлен кодыза, пожалуйста.

МАРИЙ ТУР

геометрический                                       растительный                                                    зооморфный

(квадрат, треугольник,                       (кушкыл-влак)                                             (янлык, кайык)

ромб, крест-влак, кудыр-влак)

Могай тус-влакым те вашлийда  вургемыште?

-Йошкарге, шеме, ужарге, курен, канде.

Кузе ожно калык турло тусшым луктеден?

-Кушкыл-влакым кучылтын.

-Ончалза тендан ончылно улшо марий тувыр-влакым.

Физкультминутка «Олмам погымаш».

Икыт, кокыт, кандаш,лу

Пече воктен олмапу.

Олма йоген-погыман,

Погымеке, шотлыман.

Текст дене паша. Кулеш мутым ешарен возо.

Ожно марий калык кенежым йолышко……….. , …………… чиен. Капышке …………,……………..,………………, ………….. . чиен. Вуйышко ……………,……………….чиен. Телым вуйышко …………пидын, …………..упшалын, йолышко ……..чиен, кидышке ………..чиен, капышке ………чиен. Марий вургемым …… сорастарен.

Тетрадьдам алмаштыза да ваш-ваш пашадам тергыза, чылан отметкым шындена.

 Рефлексий.

-Мо нерген те таче пален налда?

-Могай у мут-влакым шарнен кодда?

-Эше мом палынеда ыле тиде теме почеш?

-Йокрокланаш жапда лийын мо урокышто?

Уроклан отметке-влак:

 Монгысо паша:марий тувырым суретлаш  да 5-6 предложенийым пуымо план почеш возен толаш.

·        Могай тиде вургем(тувыр, ончылшовыч, шовыр …)

·        Кӧн вургемже (удырамаш, поръен,изи йочан, самырыкын)

·        Могай кутышан(кучык, кужу, кыдалаш)

·        Шокш ден, шокш деч посна(кужу шокшан, кучык шокшан, шокш деч посна)

·        Воротник дене, воротник деч посна

·        Мо дене сорастарыме (тур, кудыр…)