Урок:»Қазақ халқының зергерлік өнері»

Предмет: Технология
Категория материала: Презентации
Автор:
 Тақырыбы: Қазақ халқының зергерлік өнері Білімділік мақсаты: оқушыларды зергерлік өнер  түрлерімен таныстыру. Қасиетті халық  қолөнерінің үлкен ықпалы мен пайдасын ұқтырып, ұлттық  қолөнердің сыры мен ерекшелігінің  неде екенін, кешегі мен бүгінгіні салыстырып, өз қолдарымен жасайтын, тұтыну арқылы өнер құдыретін аңғарту                      Дамытушылық мақсаты : өнерге деген ынта-ықыласын, жігерін арттыру. Өз бетінше жұмыс істеу қабілетін дамыту.           Тәрбиелік  мақсаты: еңбексүйгіштікке, шеберлікке, әсемдікке, төзімділікке баулу, бастаған жұмысын тиянақты аяқтауға тәрбиелеу.              Көрнекілігі: зергерлік өнер түрлері, түрлі-түсті суреттер.  Сабақтың түрі: аралас.      Сабақтың әдісі: ұлттық бағдар, түсіндіру, әңгімелеу.  Пәнаралық байланыс: әдебиет, тарих, бейнелеу өнері, сызу.  Сабақтың барысы:                                                                                                                                        1.Ұйымдастыру кезеңі.                          2.Үй жұмысын сұрау.                                3.Жаңа сабақты түсіндіру Негізгі бөлім: а) Теориялық;   ә) Сарамандық. 4.Техникалық  қауіпсіздік. Ереже. 5.Ұлдармен жеке – жеке жұмыс жүргізу.   6.Қорытынды. А)Теория  бөлімі: Зергерлік өнер туралы мәлімет беру.  Жаңа сабақ:Бүгінгі сабақта бұрын таныс емес зергерлік өнер туралы әңгімелесеміз.      Еңбек  тәрбиесі – барлық тәрбиенің қайнар көзі.             Жігітке жеті өнрде аз              Шебердің  қолы  ортақ,               Шешеннің  сөзі  ортақЗергерлік – өте ерте заманнан келе жатқан өнер. Алтын-күміс әшекейлі бұйымдарды жасаумен әуестенушілерді зергер деп атау бүкіл Орта Азия халықтарында ерте кезден-ақ қалыптасқан. Қазақ шеберлер зергерлік өнерін біліп бірақ алтын-күмісті өздері қорытып, өндіре алмаған. Сондықтан оларды көрші орыс мемлекеттерінен сатып, айырбасқа алып отырған. Кесек күміс пен алтын оңайлықпен табылмағандықтан ол кездегі қазақ зергерлері көбінесе алтын, күміс ақшаларды қайта балқытып немесе ол күйінде пайдаланған.Ел арасындағы халық шеберлері түрлі көркем, нәзік істерді  қарапайым әдіспен орындайды. Көбінесе білезік, өңір жиек, сақина, сырға, тіс шұқығыш (бұрын алтын, күміспен орнектеп жасап, қалтаға салып жүретін), қиықша, қоза, шолпы, алқа, қапсырма, сәукеле түйреуіш, мық, ілгек, сағат бау, үзбе, түйме, түйменің сабағы, бұрама, деңбет (дөңбет), кемер белдік, кісе сияқты адамның өз бойын әсемдейтін заттарды жасады. Ыдыс-аяқ, ағаш төсек, ер-тұрман, қару-жарақ, жазу жабдықтары, темекі салғыш, насыбай шақша, опа сауыт, домбыра, қобыз, сырнай және т. б. алуан түрлі жиһаздарды әшекейледі. Зергерлікті жұмыстың орындалу әдістеріне қарай: техника жолымен преске, қалыпқа салып қысу, балқытқан металдарды арнаулы қалыптарға қүю, бір металға екінші металды оюластырып жапсыру, тұтас металдың бетін ою, сызу арқылы өрнектеу, металдарга алтын, күміс жалату, металды қақтау, қуыстау, жұмырлау, домалақтау, шашақтау сияқты бірнеше түрге бөледі. Бұл заттарды қалай жасалатындығын әңгіме етейік.  Соғуға, созуға қолайлы болуы үшін қоспасыз таза күмісті таңдап алады. Таза күміс ірімей жақсы соғылады және сымға салып жіңішкерте отырып созуға да ыңғайлы. Таза күміс жай қарағанда да көрікті. Сондықтан қазақ зергерлері ең таза күміс деп жамбы күмістерді ұстайды. Жамбы деп қорытылып құйылған кесек күмістерді атайды. Жамбының үлкендігі мен формасына қарай, қазақ арасында белгілі алты түрлі атауы бар. Оларды үлкенінен бастап айтқанда: «бесік жамбы», «ат бас жамбы», «қой бас жамбы», «тай тұяқ жамбы», «қой түяқ жамбы», «асық жамбы» деп атайды. Жамбы күмістері қараймайды. Ал енді осы күмісті жіңішкертіп созатын сайманды сым деп атайды. Сым дегеніміз ұзыны 20—25 см, көлденеңі — 3—4 см, қалыңдығы 2 см төрт қырлы ұзынша темір. Бұл темірдің ортасында кеңдігі шеге сиғандай, тесіктен бастап, бір тал шаш өтетіндей ғана саңлауға дейін тарыла беретін, бірінен бірі кіші 11—18 тесік бар. Бұлардың араларында үлкенді-кішілі шар, жарты шар кейіптес шұңқыр үялар жасалған.   Күміс жіптің ұшын әлгі шабылған темірдің түрпі бетіне өрнектеп сала отырып балғамен бірқалыпты ұрады. Ұрылған күміс түрпілердің бұжырына жапсарласып, өзінің жуан-жіңішкелік мөлшеріне қарай жалпақтана, өрнектеліп қақталады. Оған өң беру үшін оны жұмсақ қайрақпен және түрпі қағазбен, одан кейін киізбен, ең ақырында жұмсақ матамен ысқылайды.Жаңа сабақты бекіту, пысықтау  1.Шебер дегеніміз кім?2.Зергер дегеніміз кім?3.Зергерлік бұйымдарға нелер жатады?4.Әсіресе олар кімдер үшін жасалған?5.Бүгін қандай сурет салдық?6.Білезіктің қандай түрлері бар?7.Бес білезік деп қандай білезікті айтамыз?Үш жүзікті 1  тоспалы, үшеуі -1 білезікке шынжырлапбекітіледі.  1. Бас киімге тағылатын зергерлік әшекейлер;2. Шашқа тағылатын зергерлік әшекейлер; 3. Сырт киімге тағылатын зергерлік әшекейлер; 4. Бойға тағылатын зергерлік әшекейлер; 5. Қолға тағылатын зергерлік әшекейлер, – деп бес Сабақты  қорыту.  Үйге тапсырма беру.  Оқушыларды бағалау.  
Тип материала: Неизвестен (jpg)
Размер: 1.35 Mb
Количество скачиваний: 4
Просмотров: 205

Похожие материалы