Май ауданы Көктөбе жалпы орта білім беретін мектеп мемлекеттік мекемесі

Тақырыбы:Тілмәдениеті

/7сынып/

2013/2014 оқу жылы

Түсінік хат

Бұл ұсынылып отырған “Тіл мәдениеті” атты бағдарлама,негізінен, Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі бекіткен жалпы білім беретін мектептің 10-сыныптарына арналған “Қазақ тілі” оқулығына (Алматы “Мектеп” 2002 жылы) сүйеніп жасалған. Мектептің қосымша бағдарламар бөлігінен аптасына 2 сағат, жылына 68 сағат қосымша сабақтық уақыт бөлінген. Бағдарлама оқушылардың тіл мәдениеті мен іскерлік қарым-қатынасты игеруіне, топ басшылық қабілеттін оятуға ықпал жасайды. Ұрпақ сабақтастығынан дәріс беруге арналған. Іскерлік қарым-қатынас,қазақ тілінің күнделікті өмір аясында қолданылуының мәнеріменмәнін қалыптастырудың алғышарттары ретінде енгізілген сәтте бағдарламаның жалғасын ұсыну, оны үйрету –сабақтың мақсаты болмақ.

Міндеті: Әлеуметтік қарым-қатынастағы қазақ тілінің рөлін арттыру, топқа түсуге дайындық және пікір өтімділігі жетістігіне жетудің шарттары мен әдептерін меңгерту

Рет

саны

мазмұны

Сағат

саны

Күні

Пайдаланатын әдебиеттер

мен қосымша тапсырмалар

1.

Тіл – дүние таным құралы

Қазақстан Республикаысының

тілдер туралы заңы

2.

Қарым-қатынас және сөз

мәдениеті

“Әдептілік қағидалары”

кітабынан

3.

Тіл табыса білу де өнер

Сәлем - сөздің анасы

4.

Ауызша сөйлеу

мәдениеті (дайыңдау және ойды жеткізе білу)

Жүйелі, мәнді сөйлеудің негізгі сапалары

5.

Жазба тіл, оныңөзіндік

ерекшелігі

С. Исаев “Қазақ әдеби тілінің

тарихы” кітабынан

6.

Әлеуметтік – тұрмыстық

қатынастағы тілдесудің мәні,

өзіндік ерекшелігі

Ұлттық дәстүрге байланысты

қолданылатын сәлем сөздер,

олардың түрлері

7.

Жазба жұмыс. Жазба жұмысты

өтілген тапсырмалармен

байланыстыру

Наурыз

мерекесін сипаттайтын

шағын мәтінқұрастыру

8.

Іскерлік қарым-қатынас

Себептер мен тұжырмның

сәйкескелуі

9.

Іскерлік қарым-қатынасқа тән

Тілдік ерекшеліктер мен сөз

орамдары

Тақырыпқа байланысты тілдік

терминдерді дұрыс,

біліктілікпен қолдану,

тапқырлықпен нақты, жүйелі

сөйлеу

10.

Сыпайылықтың алатын асуы

Тіл табыса білу де өнер

11.

Телефонмен сөйлесудегі сөз

әдебі

Өзгенің уақытын алмау, мәдени

орындарда сымсыз телефон

қолдану әдебінен

12.

Іскерлік қатынасқа тән

орамдарын қолданыпсөйлеуге

дағдылану бағытындағы өзіндік

жұмыстар

“Сізбен де келісемін, сәл өзіндік ойыммен бөлісуді қалаймын...”

“Әрине”, “меніңше”,”өтінемін”,

“сізден сұрайтыным” т. б, кішіпейілді сөздерді қолоданып үйрену

13.

“Туған тілім – тірлігімнің

айғағы”

Әбділдә Тәжібаев

шығармасындағы тіл тақырбы

14.

“Сүйемін туған тілім –

анам тілін...”

Сұлтанмахмұт Торайғыров

өлеңіндегі тіл тағдыры

15.

“Ана тілің – арың бұл...”

Қадыр мырза - Әли “Домбыра”

жинағынан

16.

Жазба жұмысы

Тіл тағдыры – Мемлекет

тағдыры (ой-толғау)

17.

Шешендік сөз

Шешендік пен сөз мәдениетінің

байланысы, бірлігі

18.

Шешендік өнер тарихы. Қазақ

тарихындағы ұлы шешендер мен билер

Шешендік өнердің тууы. Даму жолдары. Ұлттық шешендік мектебі. Белгілі тұлғалар.

19.

Шешендік сөздің түрлері мен сапалары

“Ел аузынан” жинағынан

20.

Шешенге қойылатын талаптар

“Көсем болар балаңды үн қатқаннан таңырсың!” Сөзге

тоқтаудың сырлары мен тарихына шолу

21.

Төле бидің толғамдарынан

“Қазақ әдебиеті” газеті

22.

Әйтеке бидің өмірінен деректер

Баспасөз беттерінен

23.

Қаздауысты Қазыбек бидің

мақамдарынан

“Көңіл ашар” топтама

жинағынан

24.

Қаз дауысты Қазыбек биді

жоқтау (Қызы Маңқанның

жоқтауы)

Ахмет Байтұрсынов жинаған 26

жоқтаудан

25.

“Қара қылды қақ жарған!”

Әділдіктің ақ туы – қазақ халық демократиясының тірегі

26.

Шығармашылық жұмыс

Билер тағлымы жайынан ой-

толғау

27.

Жұрт алдында сөйлеу мәдениеті.

Жұрт алдында сөйлеудің түрлері

Жұрт алдында сөйлеушіге

қойылатын талаптар

28.

“Жұрт алдында сөйлеуден

қиынды көргенім жоқ”

Бұқар жырау Қалқаманұлы

Ақын, лауазымды адамдардың

жұрт алдында сөйлеу жайлы айтқандарынан жүйелі сөз

жүйесін табады...

29

“Дәлелдеме, дәуірдеме! Тек фактілер келтір!” Деил Карнеги

кітабынан

Жұрт алдында сөйлеуге

Дайындық сатысы.

Материалдар жинау

30.

Көпшілік алдында сөйленетін

сөздің құрылымы. Кіріспе сөз,

оның міндеті, тілдік

ерекшеліктері

Жоспар құрудың маңызы;

Жоспар түрлері. Кіріспе сөз, оның ерекшелігі және жеке міндеті, онда қолданатын тілдік құралдар

31.

Негізгі бөлім, оның ерекшелігі.

Негізгі бөлімге қатысты

материалдардың берілу реті.

Негізгі бөлімге қойылатын талаптар.

Күнделікті баспасөз, мұрағат деректер т.б. дерек көздерінің тиімділігі.

32.

Негізгі бөлмге қатысты материалдардыбір-бірімен сәтті

ұштастыру жолдары, ақыл үстемдігі. Тыңдармандармен байланыс.

Негізгі блімдегі

материалдардың негізгі оймен байланысуы, ойды беру тәсілдері

33.

Қорытынды сөз, оның жеке міндеті

Қорытынды сөздің құрлымы. Ой түйіндеу тәсілдері. “Байлауы жоқшешеннен үндемегн есті артық!”

34.

Шығармашылық жұмыс

Тақырып бойынша топ алдына сөйлеуге сөз даярлау

Пайдаланылғанәдебиеттер:

1. ҚазақстанРеспубликасыныңҒылымАкадемиясы“МәшхүрЖүсіп Көпеев” Ел аузынан жиналған әдебиет үлгілері Алматы “Ғылым” 1991 жыл

2. Төреқұлов Н., Қазбеков М. “Қазақтың би - шешендері”1, 2 – кітап – Алматы “Жалын” 1993 жыл

3. Мәшхүр Жүсіп ҚуандықПазылұлы “Көркем сөздің құдіреті” – “ЭКО”ҒӨФ, Павлодар 2000 жыл

4. Т Қордабаев “Қазақ тілі білімінің қалыптасу, даму жолдары” Алматы “Рауан” 1995 жыл