Атырау қаласы, Дамбы селосы

              Амангелді атындағы орта мектеп

               Қазақ тілі мен әдебиет пәні мұғалімі

                Супыгалиева Жаннат Маратовна

Тақырыбы: «Шәкәрім лирикалары» 10 «б»

Білімділік: Шәкәрім шығармаларындағы философиялық ойлардың  дәстүрге  негізделуі, философиялық  лириканың  негізін салушы екендігін ұғындыру;

Дамытушылық: шығармалары  арқылы  оқушылардың  өзіндік  ой қорытындысын  жасай  білуін және  шығармашылық қабілеттерін  арттыру; мәнерлеп, жатқа  оқу  дағдысын  жетілдіру;

Тәрбиелік:- оқушыларды адамгершілікке, адалдыққа, ішкі  рухани  тазалыққа  тәрбиелеу.

Сабақтың әдісі: Сын тұрғысынан  ойлау, жеке  топпен  шығармашылық  тапсырмалар.

Сабақтың  көрнекілігі: Слайдтар, «Алаштың  алыптары»- кинодерек, әні.

Сабақтың жүрісі:

І. Ұйымдастыру кезеңі

(амандасу, түгендеу)

ІІ. Үй  тапсырмасын  сұрау.

Шәкәрім  өмірі мен шығармашылығынан  өтілген тақырыптар  негізінде  үй  тапсырмасын  сұрау.

( өзім  қорытындылап  кетемін)

Жаңа  тақырыпқа  түспес  бұрын  кинодерек көрсету.( интерактивті тақтадан)

-          Шәкәрім Құдайбердіұлының өмірі  мен  шығармашылығы  туралы зерттеуші  ғалымдар пікірлер.( 10 минут)

ІІІ. Жаңа  сабақ. Шәкәрім  лирикалары.

Сабақтың эпиграфы:

Слайд 1 «Шәкәрім- шалқыған  ақыл- парасаттың  ақыны, пәлсапашыл,  ойшыл  қаламгер»      (М.Әлімбаев)

Кіріпе

  Шәкәрім- өнеге, өсиетке  толы, дана пікірге толы  азаматтық парасатпен  жазылған кең құлашты,  беделді, өрнекті  жырлардың авторы.Шебер суреткер, талғампаз  әрі мөлдір әуезді нәзік лирик, терең өрісті эпик ақын.Тарихи тақырыптағы шығармалар  жазған. Ғалым- сыншы 19  жасынан  бастап, қазақ шежіресін жинап, жаза  бастаған.

Шәкәрім –Шығыс,Батыстың әдебиетінің ірі өкілдерін халқына таратушы, дарынды  аудармашы, 20- дан астам ән шығарған композитор.

Ұлы Абайдың талантты  шәкірті. Абайдың ықпалымен  өзінің шығармашылығына  бастау алып, өлең- дастандарын жазған.

Зерттеуші  ғалымдар, қазақ әдебиетінде шәкәрімтанудың негізін салып, іргесін қалаған Әлихан Бөкейханов,Ахмет Байтұрсынұлы  сияқты  ойшыл қайраткерлер Шәкәрімнің  қазақ  поэзиясын  жаңа сатыға  көтеруші екенін жан-жақты дәлелдеп, ақын поэзиясының ерекшеліктерін  анықтады.

Слайд-2. Лирикаларының тақырыбы.

Халық мұңы,арманы,                                                     ағартушы, гуманистік

заман адамы

                                                                             Лириканың

                                                                                  тақырыбы            

Жастық, махаббат                                                                                                                                                    Философиялық                                                                                                                   педагогикалық, психологиялық

Шәкәрім лирикаларының  тақырыбы жағынан  4 топқа  топтастыруға  болады.

(Мен сіздерге әрбір  ақынды өтпес  бұрын 1 өлеңін  жаттап келуін тапсырамын).Сіздер Шәкәрімнің  қай  өлеңін  жаттап келдіңіздер. Жаттаған  өлеңдеріне  сай 4 топқа  ыңғайланып отыра қойыңдар.

Топтарға  тапсырма:

Шәкәрімнің ұстазы  ұлы  Абай – өзінің  туысы  әрі  ұстазы. Шәкәрімді- Абайдың  талантты  шәкірті  дейміз.

                                                                                      «Қазақтың жаманы болмас»

1.      Халық мұңы арманы,                   «Өкінішті  өмір»

          заман адамы                                          

                                                                              «Адамдық борышың»

                                                                                         «Еріншек»

                                                                                  «Ызақорлар»

                                                                                                 «Насихат»

2.Ағартушылық  гуманистік           «Жасымнан жетік білдім түрік тілін»

                                                                                              «Жас өтті тынымсыз»

                                                                                              «Талап пен ақыл»

                                                                                        «Ашу мен  ынсап»

                   «Ақ жүрек»

                                                                                         «Жастық туралы»

3.Жастық махаббат

                                                  «Жастарға»

                                     «Шын сырым»

                                                                          «Бір аллаға сиынған арам өлмес»

1.      Философиялық,

 педагогикалық                                           «Мақтау мен сөгіс»

                                   «Дүние мен өмір »

                                                    «Анадан алғаш туғанымда»

                  «Ызақорлар»

1.      (Мәнерлеп  жатқа сұрау)

Тапсырма: Осы  айтқан  өлеңдеріңіздің дәптерлеріңізге  1 шумағын талдай қойыңыздар.

Слайд – 4

Топтарға  сұрақ:

1.      Абайдың: Ғылымды  іздеп

                    Дүниені  көздеп,

                 Екі  жаққа үңілдім,- дегендегі  үңілгені қай  жақ?(Шығыс  пен Батыс)

2.      Шәкәрім өзіне  Абайдан  өзге  кімді пір тұтқан  (Толстойды)

3.      Абай мен Шәкәрімнің ән мен өлеңге қойған  талаптары  қандай?

Шәкәрім: Бұл ән бұрынғы  әннен  өзгерек,

                       Бұған  ұйқасты  өлең сөз керек

                   Өзіне  орайлы...

                       Ән-өлшеуіш,

                    Өлең- күміс

                    Қоспаңыз мыс аралас

Абай: Өлең- сөздің патшасы, сөз сарасы

            Қиыннан қиыстырар ер данасы

            Тілге  жеңіл,жүрекке  жылы  тиіп

             Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы

4.      Абай, Шәкәрімнің қазақ жұртын  өнер – білімге  тартуды мақсат  тұтқан өлеңдеріндегі  ұқсастықты  ата?

Шәкәрім: Адам үшін еңбегім, 

                       Өмірден барлық тергенім

                          Қалағанын  қарап ал

                       Мұрам сол  жастар бергенім

                                               («Жолама қулар маңайға»)

Абай:  Мен жазбаймын өлеңді ермек  үшін

             Жоқ-барды ертегіні  термек  үшін

              Көкірегі  сезімді, тілі  орамды

              Жаздым үлгі  жастарға  бермек үшін

3.Өлең құрылысына  талдауын  3-4  оқушыға  оқыту.

4. Өлеңдерінен өзіме  ұнаған  жолдар

Несімен  ұнады?  (дәптермен  жұмыс,оқыту)

Қорытындылау:

Бүгінгі сабағымызды Шәкәрімнің «Бұл ән бұрынғы әннен  өзгерек» әнімен  қорытындылайық.

Бағалау.

Үйге  тапсырма: «Әркімнің еңбегіне  қарай  сыйла» ойтолғау жазу.