9 сынып

№1 зертханалық тәжірибе

Тақырыбы: Электролит ерітінділерінің арасындағы ион алмасу реакциялары

Мақсаты: Электролиттік диссоциациялану теориясы тұрғысынан қышқылдардың, негіздердің және тұздардың қасиеттерін танып, иондық реакция теңдеуін құру.

Құралдар: сынауықтар, тұрғы, тұз қышқылы мен ерігіштік кестесі.

Реактивтер: NaOH, Ca(OH)2, HCl, H2SO4, CuSO4, K2CO3, Na2CO3, CaCl2, AgNO3, фенолфталеин.

Жұмыс барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

1.Кестені толтыру

Не істедік

Не байқадық

Реакция теңдеуі, қорытынды

Алмасу реакциясының аяғына дейін жүру жағдайларын зерттеу әдісі арқылы газ бөле, су мен тұнба түзе жүретін реакцияларды қарастыру.

1. Тұнба түзілу арқылы жүретін реакциялар.

a) CuSO4+ NaOH→

ә) НСl+ K2CO3→

б) NaOH+H2SO4→

2-тәжірибе. Хлорид ионға арналған сапалық реакция.

a) HCl+AgNO3→

ә) NaCl+ AgNO3→

б) CaCl2+AgNO3→

9 сынып

№2 зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Тұздар гидролизі

Мақсаты: Оқушыларға тұздар гидролизінің жүру механизмін түсіндіре отырып, тұздар ерітіндісінде индикаторлардың түсі өзгеруі жайлы білім беру;

Құралдар: сынауықтар

Реактивтер: NH₄CI, Na₂CO³, К₂СО₃ , фенолфталеин немесе лакмус ерітінділері

Жұмыс барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

1.Кестені толтыру

Не істедік

Не байқадық

Реакция теңдеуі, қорытынды

Судың өте аз мөлшерде сутек Н+ және гидроксид ОН - иондарына диссоциацияланатыны белгілі:
Н₂О ↔ Н+ + ОН -
Диссоциация нәтижесінде Н+ және ОН - иондарының бірдей мөлшері түзіледі. Ерітіндідегі сутек ионы Н+ және гидроксид ОН - ионының мөлшері бірдей болғандықтан су БЕЙТАРАП ортаны көрсетеді. Егер ерітіндідегі гидроксид ионының мөлшері артық болса орта СІЛТІЛІК, ал сутек иондарының мөлшері артық болса орта ҚЫШҚЫЛДЫҚ болып өзгереді. Олай болса сулы ерітіндісінде Н+ ионының не ОН - ионының артық мөлшері жоқ тұздардың ортасы бейтарап болуы керек.

Шындығында да күшті қышқыл мен күшті негіз әрекеттескенде түзілетін натрий хлориді, калий нитраты, калий сульфаты сияқты тұздардың сулы ерітіндісі бейтарап ортаны көрсетеді (электронды оқулық, №6 мысал). Кейбір орта тұздардың, мысалы, темір (ІІІ) хлоридінің NH₄CI судағы ерітінділері қышқылдық ортаны, ал натрий карбонатының Na₂CO³, калий карбонатының К₂СО₃ ерітіндісі сілтілік ортаны көрсетеді. Бұған көз жеткізу үшін осы тұздардың ерітінділеріне фенолфталеин немесе лакмус ерітінділерінің 1 - 2 тамшысын қосамыз
Ас тұзының NaCI ерітіндісіне лакмус түсін өзгертпейді, олай болса орта бейтарап. Ал темір (ІІІ) хлоридінің FeCI₃, мырыш хлоридінің ZnCI₂ және аммоний хлоридінің NH₄CI ерітінділеріне лакмус қызарады, демек, орта қышқылдық. Натрий және калий карбонатының Na₂CO₃, К₂СО₃ ерітіндісіне лакмус көгереді, демек, орта сілтілік.

9 сынып

№3 зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Көмірқышқыл газы және аммиак алу, оларды анықтау

Мақсаты: Көмірқышқылын басқа бейорганикалық қышқылдармен салыстыру

Құралдар: сынауықтар, газ өткізгіш, стакандар, шырпы, спирт шам,

Реактивтер: Бор, NaOH, Ca(OH)2, H2SO4, Na2СO3, NaH2СO3, лакмус ерітіндісі.

Жұмыс барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

1.Кестені толтыру

Не істедік

Не байқадық

Реакция теңдеуі, қорытынды

9 сынып

№4 зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Хлоридтерді, карбонаттарды, сульфидтерді, сульфаттарды, силикаттарды, аммоний тұздарын танып білу

Мақсаты: Хлоридтерді, карбонаттарды, сульфидтерді, сульфаттарды, силикаттарды, аммоний тұздарын танып білу

Құрал-жабдықтар мен реактивтер: Сынауықтар мен тұрғы. NaOH, Ca(OH)2, HCl, H2SO4, CuSO4, K2CO3, Na2CO3, CaCl2, AgNO3NH₄CI.

Жұмыс барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

1.Кестені толтыру

Не істедік

Не байқадық

Реакция теңдеуі, қорытынды

9 сынып

№5 зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Алюминий гидроксидін алу және оның екідайлылық қасиеттерін зерттеу

Мақсаты: Алюминий гидроксидін алып, оған тән химиялық қасиеттерін зеттеу.

Құрал-жабдықтар мен рекативтер: Сынауықтар мен тұрғы, алюминий тұздарының, натрий гидроксидінің, тұз қышқылының ерітінділері.

Жұмыс барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

1.Кестені толтыру

Не істедік

Не байқадық

Реакция теңдеуі, қорытынды

• Сынауыққа алюминий тұзының 2 мл ерітіндісін құйып, оған қоймалжың тұнба түзілгенше натрий гидроксидінің ерітіндісін тамшылатып құйыңдар. Түзілген алюминий гидроксидіне зер салыңдар.

• Тұнбаның жартысын басқа сынауыққа құйыңдар.

• Тұнбаның бір бөлігіне толық ерігенше қышқыл ерітіндісін құйындар.

Тұнбаның екінші бөлігіне сынауықты шайқай отырып, тұнба толық ерігенше сілті ерітіндісін құйыңдар.

9 сынып

№6 зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Теміргидроксидін алу және оның қасиеттерін зерттеу

Мақсаты: Теміргидроксидін алып, оған тән химиялық қасиеттерін зеттеу.

Құрал-жабдықтар мен рекативтер: Сынауықтар мен тұрғы, темір тұздарының, натрий гидроксидінің, тұз қышқылының ерітінділері.

Жұмыс барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

1.Кестені толтыру

Не істедік

Не байқадық

Реакция теңдеуі, қорытынды

9 сынып

№7 зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Көмірсутек молекулаларының модельдерін құрастыру

Мақсаты: Метан молекуласының моделін жасау.

Құралдар: түрлі түсті пластилин, шырпы (таяқша немесе сым)

Жұмыс барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

1.Кестені толтыру

Не істедік

Не байқадық

Реакция теңдеуі, қорытынды

1.1. Ақ немесе көгілдір түсті пластилиннен (немесе басқа материалдан) үлкендіктерін бірдей етіп-сутек атомдарын бейнелейтін кішірек төрт шар дайындаңдар.

2.2. Бастапқы шарлардан үлкен етіп қара түсті тағы бір шар (көміртек атомы) жасаңдар.

3.3. Қара шардың бетіне арақашықтықтары бірдей етіп төрт нүкте белгілеп алып, осы нүктелерге төрт өзекті (шырпыдан немесе сымнан) кіргізіп, олардың ұштарына төрт кіші шарды орналастырыңдар.

Этилен молекуласының моделін жасау.

1.Ақ немесе көгілдір түсті пластилиннен (немесе басқа материалдан) сутек атомдарын бейнелейтін кішірек төрт шар дайындаңдар.

2.Олардан үлкендеу етіп көміртек атомдарын бейнелейтін қара түсті екі шар жасаңдар.

3.Әр қара шарға аралық бұрыштары 1200 шамасында нүктелер белгілеп алыңдар.

4.51-суретке қарап, қара шардағы екі нүктеге өзек (шырпы немесе сым) кіргізіп, олардың ұштарына сутек атомдарын (кіші шарларды) орналастырыңдар. Үшінші нүктенің екі жағынан өзек кіргізіп, екі көміртек атомдарын өзара жалғастырып, этилен молекуласының пішінін жасаңдар.

9 сынып

№8 зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Мұнай өнімдерімен танысу.

Мақсаты: «Мұнай және оның өнімдері» жинақтамасындағы мұнай өнімдерімен танысу.

Жұмыстың барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

Төмендегі кестені толтырыңдар:

Өнімнің атауы

Агрегаттық күйі

Түсі

Қолданылуы

қорытынды

9 сынып

№9 зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Сірке қышқылының индикаторға әсері және металдармен содамен әрекеттесуі.

Мақсаты: Сірке қышқылының қасиеттерінмен танысып, олардың бейорганикалық қышқылдадың қасиеттеріне ұқсас екеніне көз жеткізу.

Құралдар мен реактивтер: Сынауықтар мен тұрғы, сірке қышқылының ерітіндісі, әмбебап индикатор немесе көк лакмус ерітіндісі (қағазы), мырыш (немесе магнийдің) түйірлері (ұнтақтары), натрий (кальций) карбонаты.

Жұмыстың барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

1.Кестені толтыру

Не істедік

Не байқадық

Реакция теңдеуі, қорытынды

• Үш сынауық алып, әрқайсысына сірке қышқылының сұйылтылған ерітіндісінен 1-2 мл-ден құйыңдар. Сірке қышқылының ерітіндісінің түсіне көңіл аударыңдар, абайлап иісін байқау

• Сынауықтағы ерітіндігіе берілген индикатор ерітіндісінен тамызу (немесе индикатор қағазымен тексеру). Не байқалды?

• Екінші сыеауықтағы сірке қышқылының ерітіндісіне мырыш ұнтағы не түйірін (немесе магнийдің) салу. Реакция баяу жүрген жағдайда аздап қыздырып жіберуге болады.

• Үшінші сынауықтағы сірке қышқылының ерітіндісіне аздаған натрий карбонатының ұнтағы (немесе бордың кішкене түйіршігін) салып, газ бөлінуін бақылау.

Тапсырмалар:

1.Сірке қышқылының қандай қасиеттері бейорганикалық қышқылдарға ұқсас?

2.Сірке қышқылы күші жағынан қандай (әлсіз, күшті) қышқылдарға жатады?

3.Барлық байқалған құбылыстарды түсіндіріп, жұмыстарыңды қорытындылаңдар.

9 сынып

№10 зертханалық жұмыс

Тақырыбы: Сабын мен синтетикалық жуғыш заттардың қасиеттерін салыстыру.

Мақсаты: Сабын мен синтетикалық жуғыш заттардың суда ерігіштігін салыстыру.

Құралдар мен реактивтер: Сабын жоңқасы, синтетикалық кір жуатын ұнтақ, құбырдың (құдықтың) суы, стақандар немесе сынауықтар, шыны таяқшалар.

Жұмыстың барысы

Химия кабинетінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтауды ескерту.

Тәжірибенің орындалуы:

1.Кестені толтыру

Не істедік

Не байқадық

Реакция теңдеуі, қорытынды

1.Екі стақанға (немесе сынауықтарға 3-5 мл-ден құбыр (құбық) суынан құйып алыңдар.

2.Олардың біреуіне аздаған мөлшерде сабын жоңқасынан, екіншісіне, кір жуатын ұнтақтан салыңдар.

3.Алынған қоспаларды шыны таяқшамен араластырыңдар.

4.Ерітінділердің ортасын индикатормен тексеріңдер.

5.Барлық байқалған құбылыстарды түсіндіріп, жұмыстарыңды қорытындылаңдар.