ӨМІР  АҒЫСЫНА  ҚАРАЙ  ТАҢДАУ  ЖАСА!

(еліктеу ойындары)

Сабақтың мақсаты: саналы түрде қабылданған шешімдердің дағдыларын дамыту жолдары арқылы жасөспірімдер арасындағы нашақорлықтың алдын алу, жағымсыз әлеуметтік қысымдарға қарсылық көрсету, салауатты өмір салтына бағытталған тұрақты бағдарлауды қалыптастыру .

Әдістемелік жабдықтар: ватмандар,коллаждарға арналған журналдар, желім, маркерлер, қайшы, орындықтар.

Сабақ барысы.

І. Ми штурмы

         Сіздің құрдастарыңыздың өмірінде қандай өмірлік қиындықтар, проблемалық, сыни жағдайлар болуы мүмкін?

         Адамдардың сыни жағдайлардағы тәртіптерінің типтік тәсілдерін анықтау.

         Барлық аталған тәсілдерді конструктивтік және конструктивтік емес тәсілдерге бөлу. 

         Конструктивтік емес тәсілдердің салдарлары: конструктивтік емес тәсілдерді пайдаланған кезде шиеленіс сақталады және молая түседі; проблемадан шығу жолы бар, бірақ шешу жолдары жоқ, жағымсыз салдарлар туындауы мүмкін. Конструктивтік емес тәсілдердің бірі – конструктивтік заттарды қолдану.

Психологиялық белсенді заттар: шешу жолдары жоқ проблемаларды шешу тәсілдері?

ІІ. «Проблема» жағдаятын үлгілеу

         Жүргізуші бір қатысушыны шақырып, өзіне ат ойлап қоюды және проблемалық жағдаяттар ойлауды сұрайды, бұл жағдаят қатысушының алдына қойылатын орындықпен  байланысты болу керек. Одан әрі осы жағдаят ойнатылады. Бейне бір бейтаныс (екінші қатысушы) бірінші қатысушыға проблемаларды ұмытудың тәсілі ретінде есірткі ұсынады. Ол келіседі, проблема ұмытыла бастайды. Одан әрі жүргізуші бірінші қатысушы да милициямен, ата-аналарымен, мектеппен проблема пайда болатынын айтады. Бұл проблемалар бірінші қатысушыны қоршап тұратын орындықтармен бейнеленеді. Жүргізуші соңында бірінші жағдаяттың ширыға түскенін айтады (орындық жылжытылады).

Талқылау:

-         жағдаят, оның ширыға түсуі барысында қандай сезімдер пайда болады?

-         топтар, пайда болған жағдаяттар туралы.

Қорытынды:

Есірткі көмегімен жағдаятқа рұқсат етілмейді, тек уақытқа ғана жылжиды, сосын оған оған басқа да проблемалар қосылуы мүмкін. 

ІІІ. «Әуесқойлық, ерік, ақыл-парасат» рөлдік ойыны-лискуссия 

Жасөспірімдер есірткінің өте жаман екенін, ешқандай проблеманы шешпейтінін біледі. Сонымен қатар, адамда әрқашан екі қарама-қайшылық болады: «әуесқойлық» және «ақыл-парасат», ал адамның «еркі» олардың аргументтері арасында таңдау жасайды. 

Қатысушылар үш топқа бөлінеді. «әуесқойлық», «ақыл-парасат», «ерік». Міндеттері: «әуесқойлық» есірткіні қолдану пайдасының аргументтерін береді, «ақыл-парасат» есірткіні қодануға қарсы, ал «ерік» аргументтерін тыңдап таңдау жасауы керек.

Талқылау:

-         неге «ерік» сол немесе өзге командаға қосылды?

-         қай аргумент барынша қомақтылау болды?

-         қатысушылардың біреу басқа командаға ауысқысы келе ме екен?

«Әуесқойлық» аргументтерін есірткі туралы аңыздар арқылы береді.

Бірінші аңыз – «Есірткілер зиян әкелмейді».

Кейде адамдар, басқа адамдарға есірткіні дәмін татып көру үшін, есірткі ешқандай зиян әкелмейтінін айтып көзін жеткізеді, не болмаса «Мен сені героинді тартуға мәжбүрлеп тұрған жоқпын, жай ғана тартып көр»-деп айтады. Солай емес пе?

Ал, алкоголді, темекіні есірткілік заттарға жатқызуға болады.

ІV. «Шуыл» жаттығуы

Қатысушыға 10 сөзді есте сақтау ұсынылады. Жүргізуші оларды санайды және қайталап отыруды сұрайды (жиынтығы – 5-7 сөз). Содан кейін 10 сөзді есте сақтау ұсынылады, бірақ осыған сәйкес топ шуылдау (марихуананы пайдаланғаннан кейін пайда болатын) жай-күйін үлгілейді. Жаттықтырушы сөздерді оқиды, қатысушы қайталайды (жиынтығы – 3-4 сөз, дұрыс естімеген).

Талқылау:

-         біріншіде неше сөз есте сақтадыңыз?

-         екіншіде қанша?

Қорытындылау және түйін. 

Екніші аңыз – «есірткі әрқашан тәуелділікке әкеп соқтырмайды». Сен кез келген уақытта тоқтай аласың. Тәуелділік деген не? «Тәуелділік» және «нашақорлық» ұғымдарын анықтау.

Тәуелділік – бұл бір нәрсеге әуестік, зиянды әдет.

Тәуелділік үш түрлі болады:

1.     Психологиялық;

2.     Физикалық;

3.     Әлеуметтік.

Психологиялық тәуелділік - өмірді есірткісіз мәнсіз етіп көрсететін құбылыс. Есірткі өмірдің мәні бола бастайды. Тәртібі өзгереді, тітіркену пайда болады, құндылықтар мен мақсаттардан бас тартады. 

Өзін-өзі сақтау сезімі сияқты инстинкт қалыптасады.

Психологиялық тәуелділік психологиялық белсенді заттарды бірінші рет дәмін татып көргеннен кейін ғана дамиды.  

Физикалық тәуелділік – адамның физикалық көңіл күйі бұзылатын жағдай, Есірткі ағзадағы процестерді алмастырушы бөлігі бола бастайды, физикалық тәуелділік адамды ауруға шалдықтырады. Физикалық тәуелділік кезеңінде «саңырау» кезең деп аталатын кезең өтіп жатады. Есірткіге тәуелді адам осы кезеңде:

1.          есірткіні пайдаланумен байланысты қауіп туралы келіп түсетін ақпараттарды «естімейді»;

2.          кез келген уақытта есірткіден бас тартамын және оған толық тәуелділіктен құтыламын деп санайды;

3.          есірткіні тұтынушылар ортасына басқа да жаңа мүшелерді тартады, сол себепті «саңырау» деп атаған

Әлеуметтік тәуелділік – адам есірткіні тұтынушылар ортасына түседі, егер осындай салдарларға соқтыратын болса, бұның бәрі адам үшін неге керек?

Егер осындай салдарларға соқтыратын болса, бұның бәрі адам үшін не керек?  

Үшінші аңыз – «Есірткі проблеманы шешуге көмектеседі»

V. «Марионетка»  рөлдік ойыны 

Қатысушылар үшке бөлінуі керек. Екі қатысушы қуыршақтарды жүргізушілер болып табылса, біреуі-қуыршықтың өзі болады. Қуыршақтарды жүргізіп тұрушылар марионетка-қуыршақтарының барлық қозғалысын толығымен басқарады. Әрбір қатысушы қуыршақтың рөлінде болып көруі ерек. Әрбір үш қатысушыға ара қашықтығы бір-бірінен 1,5-3 метр болатын екі орындықты қояды. Қуыршақтарды жүргізіп тұрушылардың мақсаты – қуыршақтарды бір орындықтан басқа орындыққа ауыстыру. Осыған байланысты, қуыршақ болып ойнаған адам қуыршақты жүргізіп тұрушылардың қозғалысына қарсылық білдірмеуі керек.  

Талқылау: 

-         қуыршақ болған кезде, ойын кезінде қатысушылар нені сезінді?

-         оларға осы сезімдер ұнады ма?

-         өзің тағы бірдеңе істегін келді ме?

Қоршаған әлем бізге көптеген есірткі туралы араңдатушылық аргументтер беретіні сөзсіз, бірақ біздің бағыт оны проблемаға деген нақты жеке қатынас, жеке шешім қабылдау негізінде біз үшін тірек болуы керек.

Төртінші аңыз – «Есірткінің көмегімен ерекше түйсіктер алуға болады»

Бұнымен дауласу өте қиын, бұл түйсіктер бар, бірақ оларға тез үйренесіз. Бірінші пайда болған жағымды түйсік қайтып келмейді, бірақ адам оны іздейді, оларға тәуелді болады. Осыған байланысты, ол оларды осыдан кейін енді қайтып алмайды, бұдан басқа олар ешқандай қызақ сыйламайды. Қуанышты өмірден де, өзіңнен де, басқа адамдардан да, қоршаған ортадан да, іздеп табуға болады, тек оны көру керек.

VІ. «Қуаныш коллажы» жаттығуы 

Журналдардың көмегімен «қуаныш коллажы» жасалады, онда жасөспірімдердің барлық қызығушылығы, жақсы әдеттері, ұқсамайтын ермектері көрсетіледі.