Урок-игра по национальной тувинской игре «Кажыктаалы»

Предмет: Другое
Категория материала: Конспекты
Автор:

"Разработка урока - игры по национальной тувинской игре «Кажыктаалы».

Помощь в проведении мероприятий к национальному празднику «Шагаа». В учебной разработке рассказывается о правилах, возникновении игры.

Интегрированный урок с предметами тувинский язык и тувинская литература. Можно проводить как внеклассное мероприятие. Участники - учащиеся 1-11 классов, количество не ограниченно, по количеству костей. Урок проводится на тувинском языке. Главное - внимательность. Учащиеся с довольствием играют в игру.Клазы: 5 (Катаптаашкын кичээл).

Сорулгазы:

I. Өөредиглиг.

Өөреникчиниң бар билиглеринге даянып алгаш антоним, синоним, омонимнерни болгаш омографтар улам ханы болгаш билдилии-биле өөредир;оларны домак иштинден шын танып, тодарадып билир болгаш оларны аас болгаш бижимел чугаазынга ажыглап билиринге өөредир;антонимнер, синонимнер, омонимнер болгаш омографтар домакка кандыг чугаа кезектери болуп чоруурун шын билиринге билиглерин быжыктырар.

II. Сайзырадылгалыг:

  1. Уругларны кичээнгейлиг болурун, кичээлде ажыглаан материалдарын бодунун көрүүшкүнүнден, сайзыралының аайы-биле билип, ук билиглерни медерелдии-биле системажыдып бодап билирин сайзырадыр;
  2. Логиктиг боданыышкынын, тыва дыл эртеминге сонуургалын «Кажык» деп оюннуң «Аът чарыжы» деп элементизин киирип тургаш оттурар.

III. Кижизидилгелиг:

  1. Кичээлге ажыглап турар аргалар таварыштыр өөреникчилернин бодунга бүзүрелин, күжүн отурар, өске кижилерге дузалажып чоруурунга кижизидер;
  2. Бөлүктер-биле ажылдадып тургаш хүнүдлээчел, биче сеткилдиг болурунга кижизидер.

Методиказы: башкының сөзү, хайгаарал...Дерилгези: слайдылар, карточкалар, чуруктар, кажыктар...

Кичээлдиң чорудуу:

I. Организастыг кезээ.(Мотивация).Сорулгазы:Уругларны кичээлге белеткээр.Экии, уруглар! Бөгүнгү кичээливис онзагай кичээл болур. Ам шупту столдарынарже көрүптүңерем. Ында бичии арынчыгаштар бар. Оларнын кайы-бирээзин шилип алгаш к=дрптнерем. Чаа, четтирдим, хлмзрглер кандыг кончуг к=вей чоор, уруглар! Кичээливистен эки кш, ==ршк, быжыг билиг алыр бис. 

II. Теманы актуалдыг болдурары.Сорулгазы: +=ренген билиглерин катаптаар, билири билиглеринге немей немей чаа члдер билип алыры. +=реникчи брзнн бергедээшкиннерин тодарадып алыры.-Уруглар, бажанга чн канчаар болган ийик силер? Эрес хей, кажыктар чыып эккээр, кажык деп оюн дугайында билип эккээр болган силер. Кажык деп чл уруглар? Кажык дээрге дириг амытаннарнын болгаш кижилернин будунга чоруур с==г.

Мал-маганнын кажыктарын шаандан тура тыва чон чыып алгаш кажыктап ойнаар турган. Кажыктын 4 талазы аттарлыг: хой, аът, =шк, инек. Ук оюнда «Д=рт берге» деп оюну бар, уруглар. Ойнакчы 4 кажыкты алгаш черге джрер. Бир эвес 4 чзн дшкен болза, ол кижи бай, аас-кежиктиг болур.

Ону чедип алырда дараазында члдерни кылыр бис.Слайд № 1 (Кажык)Ам кичээнгейинерни самбыраже углаптынар. Мында 4 домак бижээн.Слайд 2 (домактар).1. Эртем чокта, эртен база дн.2. +=редилге, эртем, билиг — чырык оруум.3. Кске эвес, кжген аан, кске чедир хнезин чыыр. 

4. Дангаар эртен орунум эдип турумда, арга иштинден куштар эдип кээр.- Уруглар, силер ук домактардан члерни тып алдынар? (Антоним, синоним, омонимнер болгаш омографтар).Эрес хейлер! Бис б=гн уламчылап антоним, синоним, омонимнер болгаш омографтарга катаптаашкын кылыр бис. Ам кыдыраашка теманы бижип алынар.

- Ук сстер биске чге ажыктыгыл? (Дылывысты байлак, чечен-мерген кылып турар).- Эр хейлер!Ук тема биске аажок херек. Бир эвес олар чок турган болза бистиё с=стеривис, аас чугаавыс ядыы, чараш эвес болур болгай. Ам кичээливисте чн канчаарывысты тодарадып алыылынар. Силерге дузалаар с=стерни киирген бис.Слайд № 3 (сорулгазынга херек с-стер).

  1. Катаптаар...
  2. Тып ==ренир...
  3. Сайгарар...

Кичээлдин сорулгалары:1. Антоним, синоним, омоним болгаш омограф с=стер дугайында билиивисти улам ханы кылдыр ==ренип катаптаар.2. Оларнын аразында ылгалдарын тодарадып билиринге чанчыгар.3. Лексиктиг уткаларын шын сайгарып, тайылбырлаар, с=с курлавырын байыдар. Слайд № 4 ажыдар. - Эр хейлер! Сорулгаларывыс дгж берди.

IV. Катаптаашкын. 

Сорулгаларывысты чедип алырынга «Кажык» деп оюнда «Аът чарыштырар» деп оюнун ап алыылынар. Ынчангаш 2 б=лкке чарлып алыылынар. 1-ги б=лк «/ст аалдын уруглары», 2-ги б=лк «Алдыы аалдын уруглары» деп аттарлыг болур. Сорулгаларны онаалгалар дузазы-биле чедип алыр бис. Онаалгаларга кайы б=лк шын харыы тыварыл оларныё аъды чылып-ла олурар болгай. (Мындыг хевирлиг болур. Слайд № 5 «Аът чарыштырары»). Ам шупту экранче к=рптнерем.

1. С=стер-биле оюн «Дистинчек кажык».Б=лктн ады /ст аалдын уругларынга Алдыы аалдын уругларынгаОнаалга-лары 1 Бердинген с=с каттыжыышкыннарында эскергенинер с=стернин утказын тайылбырлаар.Долу дшкен — долу суг.Бердинген с=с каттыжыышкыннарында эскергенинер с=стернин утказын тайылбырлаар.Кан дег кадык болунар.Чинге-тараадан кылган кадык чидивис.

2 Бердинеген эжеш с=стерден чоок уткалыг эжеш с=стерни ушта бижинер:амыраар – мунгараар, девидээр - срээдээр, диин - сырбык. Бердинеген эжеш с=стерден удурланышкак уткалыг эжеш с=стерни ушта бижинер:Узун — бедик, чолдак — чавыс, орлан-эрес.
Ынчангаш катаптаалынар, уруглар. 

Антоним деп чл? Синоним деп чл? Омоним деп чл? Омограф деп чл? Эрес хейлер. Оларнын ажыы ч чвел? Олар чокка чурттап к=рзвссе кандыгыл, уруглар?2. Физминутка.- Ам ажылдаарынга эптиг кылдыр сула шимчээшкинден кылыптаалынар.Эртенге хн херелинге,Эштип ойнаар, кастарымны.

Чалгыннарын херивиткеш,Чаштып ойнаар, кастарымны.Стол адаанче чаштына бээринерге ында чуруктар бар. Ук дириг амытаннарны алгаш кажаа иштинче киирер бис. Чге ук дириг амытаннарны алган бис? (Чге дээрге кажыкта 4 чзн малдын аттары бар). Оларны кажаа иштинче киирип алырда база («Д=рт берге» деп оюн ойнааш киирер бис. /легер домактар тывар. (четтигер болза).)(Кажаа чураан чурук азып алыр).

Ук чуруктарнын артында онаалгалар берген. Ону ксеткеш дириг амытаннарынар азар силер.Хойда. Хойга хамаарышкан омограф с=с тыпкаш, домак чогаадыр.Кадар.Инекте. Инекке хамаарышкан синоним с=с тыпкаш, домак чогаадыр. Ажыктыг.Аът. Анаа хамаарышкан антоним с=с тыпкаш, домак чогаадыр. Бедик.+шк. Бо малга шээр малга хамаарышкан омоним с=с тыпкаш, домак чогаадыр.

Харлыг.Тёнел. Кажаавысты азырал дириг амытаннар-биле долдуруп алдывыс, уруглар. Ам дараазында сорулгавыс чедип алырда дараазында ажылды кылыптаалынар.• Оюн «Аъттын маны».- Уруглар, ам баштайгы 4 домактарывыстан 3 дугаар домаавысты ап алгаш шупту «Демниг сааскан теве тудуп чиир» дээни дег» домактын лексиктиг сайгарылгазын кылыылынар.

Тип материала: Документ Microsoft Word (docx)
Размер: 31.63 Kb
Количество скачиваний: 14
Просмотров: 96

Похожие материалы