Сабақтың тақырыбы:

Абай  Құнанбайұлы

Сабақ мақсаты:

Қазақ елінің ойшыл ақыны Абайдың өмірімен ағарту саласындағы халқына сіңірген еңбектерімен жан-жақты таныстыра отырып,оқушыларға ақынның әдебиет, философия, педагогика ғылымдарындағы ,қазақ халқының тарихындағы орнын ашып көрсетеді.

Оқып үйрнеудің нәтижесі

Жаңа сабақ материалдарын оқып-үйренуге оқушылар белсенді қатыса отырып, ойлау қабілеттерін дамытады. Абайдың өмірі мен қызметіне байланысты  нақты мысалдар келтіре отырып ойларын еркін жеткізе алды.

Үйрнеу мақсатында бағаны қоса бағалау.

Табыс критерий бойынша сабақ барысында оқушыны үнемі бағалау.

1.Үй тапсырмасын ашық сұрақ арқылы жауап бере аламын.

2.Берілген тапсырманы еркін түрде ашық пікірімді білдіре аламын.

Барлығын қосқанда

1.      Үйге берілген тапсырмаға  ашық тест арқылы

2.      Жаңа сөздер мен жылдарын текскере отырып есте сақтау қабілеттерін арттыру арқылы

3.      Сұрақтар беру

Негізгі дереккөздер.

Тест, үлестірме қағаздар

Ресурстар

Оқулық, стикерлер.

Әдісі

«Ашық тест»,  «Миға шабуыл» стратегиясы «Кім жылдам» «Кім тапқыр»

Кезең

Уақыт

Мұғалімнің іс-әрекеті

Оқушының іс-әрекеті

 

Қызығушылықты ояту

10 мин

1.Оқытудың мақсаттары мен табыс критерйилері туралы естеріне саламын.

І «Кубизм» әдісі

Мақстаты: үйге берілген тапсырманы қаншалықты деңгейде меңгернін бағалау үшін

Нәтижесі: оқушылар лдеңгейін ести отырып, бағалаймын

1.Ы. Алтынсарин қай жылы дүниеге келді.

2.Ы. алтынсарин қай қалада қазақ қыздарына арнап мектеп ашты?

3.Ы. Алтынсарин кім?

4.Қандай тілдерді жақсы меңгерген

5.Ы. Алтынсарин неше жасында дүние салды?

6.Ы. Алтынсарин, Торғай облысындағы мектептің инспекторлығына қай жылы тағайындалды?

 

Топқа бөлінеді. Орындарына жайғасады.

І. «Кубизм»  әдісі

1.1841

2.Ырғызда

3.Ағартушы,педагог, жазушы, ғалым, балалар әдебиетінің негізін салушы.

4.орыс,араб, татар, парсы.

5. 48 жасында

6.1789ж

 

ІІ.«Ашық тест»

Ø  Ыбырай Алтынсарыұлы

1. Ыбырай Алынсариннің өмір сүрген жылдары: 1841-1889 жылдар.
2. Ыбырай Алтынсарыұлы ХІХ ғ. ІІ жартысындағы көрнекті ағартушы, қоғам қайраткері, жаңашыл педагог.
3. 1844 жылы әкесінен айрылған Ыбырай Алтынсарин қамқорлығында болды: Атасы Балқожа бидің.
4. Ы.Алтынсарыұлы Орынбор шекаралық комиссиясы жанындағы мектепті алтын медальмен бітірген: 1857 ж.
5. 1857 жылы Ыбырай Алтынсарыұлы еркін сөйлей білген тілдері: Орыс, араб, татар, парсы.

v  Орынбор шекаралық комиссиясының төрағасы, шығыстану ғылымының көрнекті өкілі В.В.Григорьевпен жақындасты.

1. Ыбырай Алтынсарыұлы Орынбор бекінісінде қазақ мектебін ашты: 1864 жылы.
2. 1879 жылы Ыбырай Алтынсарыұлы мектеп инспекторлығына тағайындалған облыс: Торғай облысы.
3. Ыбырай Алтынсарин ұйымдастырған мектептер: Қолөнер, ауылшаруашылық.
4. Ыбырай Алтынсарин қазақ қыздарына арнап мектеп-интернат ұйымдастырған қала: Ырғыз.

v  Ыбырай – қазақ өлкесінде қыздарға білім берудің негізін салушы.

1. Ыбырай Алтынсаринның орыс-қазақ мектептеріне арнап жазған оқу құралы: «Қырғыздарды орыс тіліне үйретуге негізгі басшылық», «Қырғыз хрестоматиясы».

v  Ы.Алтынсарыұлының бұл оқу құралдары құрастырылған: Орыс алфавиті негізінде.

• Ы.Алтынсарыұлының педагогикалық көзқарасына әсерін тигізген Сібірде, Орта Азияда және Қазақстанда миссионерлік қозғалыстың рухтандырушысы: Н.И.Ильминский.

1. Ыбырай Алтынсарыұлы «Қыпшақ Сейтқұл» атты әңгімесі арқылы уағыздаған шаруашылық түрі: Егіншілік.

 

Мағынаны тану

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

15 мин

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

ІІІ:«Миға шабуыл»

Әсемпаз болма әрнеге ,

Өнерпаз болсаң, арқалан

Сенде - бір кірпіш дүниеге

Тетігін тапта, бар қалан!

Бұл өлеңні авторы кім?

Олай болатын болса бүгінгі біздің тақырыбымыз: ағартушылардың бірі – қазақтың бас ақыны- Абай Құнбайұлы. Қазақтың ұлы ақыны,кемеңгер, ойшыл, қазақ жазба әдебиетінің негізін салушы.1845жылы Семей облысы, Абай ауданындағы Шыңғыстаудың етегінде дүниеге келген. Шын есімі- Ибрахим, 9 жасында ең алғашқы мысқыл өлеңін жазған. Абайдың үш әйелі болған. Ең үлкен бәйбішесі Ділдаға 16 жасында үйленеді.

Ділдадан-Ақылбай,Әкімбай, Әбдірахман, Мағауия, Гүлбадан, Райхан,ал екінші әйелі –өзі ұнатып қосылған Әйгерімнен Тұрағұл, Мекайл, Ізқаиыл,Кенже есімді төрт бала дүниеге келген. Әмеңгерлікпен үйленген үшінші әйел: Еркежаннан бала сүйиеген. 1870жылы Семейдегі Гоголь есіміндегі кітапханада Лев Толстойдың кітабын сұрап тұрған сәтінде Михаэлиспен танысты. Семейдегі Ахмет Ризаның медресесінде оқыған.Абай Лермонтовтың, Пушкиннің өлеңдерін, Крыловтың мысалдарын аударған. Абай өлеңдері жастарды білімге, ғылымға шақырады. Қане,балалар ендеше қазір біз сіздермен

ІІІ. серігу үшін, білім-ғылым туралы мақал-мәтелдер сайысын ұйымдастырайық. Мақалды бастаймын, сендер аяқтайсыңдар.

Оқушылардың төрт топтың тапсырмасы беріледі

1топ :Абайдың өмірі мен балаық шағы

ІІ топ :Абай – ақын. Абай- сазгер

ІІІ топ: Абай – философ. Абайдың қара сөздері.

ІҮ топ: Абай – аудармашы.

Жұмыс алгаритмі:

1.Ақпартпен танысу.

2.Негізгісін табу

3.Өз жауабын дайындау

4. Жауабын топпен талдау

5.Жауабын қорғау.

Қара сөздерінен:

Абай ғылым, білімнің қоғам өміріндегі ролін жоғары бағалаған. 32-қара сөзінде ғылымды үйренуді, алты түрлі шартын түсіндіреді.

1-шарт- ғылымды шын көңілмен сүю керек.

2-шарт- ғылымды дау үшін емес, ақиқат мақсат үшін үйрену керек.

3-шарт- ақиқаттан айрылмай берік тұтыну.

4-шарт – екі қуат көзін ойлау, сақтау оны көбейту.

5-шарт- ой кғеселдерден аулақ болу керек(темек,арақ.т.б)

6-шарт – ғылымды игеру үшін, сақтау үшін мінездің беріктігі керек.

20-қара сөзі. «Тоты құс түсті көбелек, жаз сайларда, гүлемек, бәйшешек солмақ, күйремек, көбелек өлмек,сиремек» Абай бұл жерде дүниеде еш нәрсенің мәңгі емес екені туралы айтады да,бүгінгі бар нәрсе ертең жоқ болады,бірақ біржола өліп кетпейтінін түсінген.

«Дүние - үлкен көл, заман- соққан жел» «Алдыңғы толқын  - ағалар, артқы толқын- інілер, кезекпенен бөлінер,баяғыдай көрінер» деп осы құбылыс дамуының заңды екенін көрсетіп, үлкен ой түйеді.

 

 

 

 

 

ІІІ. «Миға шабуыл»

Оқушылар жауап береді.Оқушылар Абай туралы өз ойларын ортаға салады. Содан соң мұғалім толықтырып жібереді.

ІІІ. «Сергіту»

Мақал-мәтелдер:

1.Жеті жұрттың тілін біл, (жеті түрлі білім біл)

2.Білегіңе сенбе, (біліміңе сен)

3.Кітап білім бұлағы, (білім өмір шырағы)

4.Күш белде, (білім- кітапта)

5. Оқыған қара суды теріс ағызар,( ошаққа қара тастан май тамызар)

6. Талап тұлпар,(білім сұңқар)

7. Оқусыз білім жоқ, (білімсіз күнің жоқ)

8.Зейінді жас,(білімге бейімді жас)

 

 

 

 

 

Сыныптағы оқушылар төрт топқа бөлінеді. Топ ішінен бір адамды топ басшы етіп сайлайды. Әр топқа жеке тақырпшалар беріледі. Оқушылар берілген тапсырмалар бойынша жұмыс жасайды. Оқиды топ ішінде талқылайды, негізгі мазмұнын тауып дәптерлеріне жазып отырады. Қосымша материалды пайдаланады.

І.Абадың өмірі мен бабалық шағы.

Ұшқан ұя:

1.Құнанбай

2.Әжесі Зере

3.ҰлжанАнасы

ІІ. Абай -  ақын әрі сазгер

Мен жазбаймын өлеңді ермек үшін,

Жоқ-барды,ертегіні термек үшін

Көкірегі сезімді, тілі орамды,

Жаздым үлгі жастарға бермек үші.

«Жасымда ғылым бар деп ескердім»

«Әсемпаз болма әрнеге»

«Ғылым таппай мақтанба?»

«Құлақтан кіріп бойды алар» т.б

Оқушылар өздері білетін өлеңдерін жатқа айтады.

Абай – сазгер.

Құлақтан кіріп бойды алар,

Жақсы ән мен тәтті күй

Көңілге түрлі ой салар,

Әнді сүйсең менше сүй.

«Көзімнің қарасы»

«Айттым сәлем, Қаламқас»

«Сегіз аяқ»

«Қор болды жаным»

«Қараңғы түнде тау қалқып» және т.б.

ІІІ. Абай – аудармашы

Абай орыстың белгілі ақын – жазушыларының шығармаларын қазақ тіліне аударған.

«Есек пен бұлбұл»Крылов

«Қарға мен бүркіт»Крылов

«Жалау» Лермонтовтан

«Онегиннің сипаты» Пушкиннен , т.б. Оқушылар Крыловтың «Есек пен бұлбұл» өлеңін орыс тілін де және қазақ тілінде оқып береді.

ІҮ.Абай – философ. Абайдың қара сөздері.

Абай1890жылы өзінің шығармаларын қара сөзбен жазды. Абайдың 45 қара сөздері бар. 24-қара сөзі: «Орысша оқу керек, керемет те, малда, өнер де, ғылымда орыста тұр.Зиянынан қашық болуға – тілін, оқуын, ғылымын білмек керек. Себебі көкірек көзің ашылады. Сен көп тіл меңгергеннен қор болмайсың»,- дейді.

38-қара сөзі «Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар:

1.Надандық; (Надандық білім- ғылымның жоқтығы.Білімсіздік хайуандық болады.

2.Еріншектік;(Еріншектік- өнердің дұшпаны. Талапсыз,жігерсіздік, кедейлік осыдан шығады

3.Зұлымдық; Зұлымдық- адам баласының дұшпаны.»

 

Ой қозғау

 

Жаңа сабақты бекіту . «Білім биржасы».

Көк акция- 10ұпай

Жасыл акция- 5 ұпай

Оқушылар топпен сұрақтарға жауап береді.

Қызыл акция:

1.      Абай өзінің қара сөздерін жазғанда не дейді?

2.      Абайдың тұңғыш өлеңдері кімнің атымен жарияланады (Көкбай)

3.      Абай неше жасында ең алғашқы өлеңін жазда (9жасында)

4.      Абай досы Михаэлиспен  қай жылы, қай жерде кездесті(1870 ж. семей кітапханасында)

5.      1857-1859ж білім алған медресе (Ахмет Риза)

6.      Абайдың ролін сомдаушы актерлер(Ерлан Біләл,Болат Әбділманов)

 

Көк акция: 10 ұпай

1.      Абай қай жылы дүниеге келді (1845ж)

2.      Семейдегі қоғамдық кітапхана қай жылы ашылды(1883ж)

3.      Абайдың қанша қара сөздері бар (45)

4.      Абай кімдердің шығармаларын қазақ тіліне аударды (Пушкин,Крылов, Лермонтов)

5.      Абай қара сөздерін қай жылдары жазды(1890-1898ж)

6.      Абай қай жылы дүние салды( 1904ж59жасында)

Жасыл акция: 5 ұпай

1.      Абайдың шын есімі (ИбраҺим)

2.      Абайдың әжесі (Зере)

3.      Абай