Сабақтың тақырыбы: Орталық Қазақстанның шаруашылықтың аумақтық ұйымдастырылуы. Ішкі айырмашылықтары.
Сабақтың мақсаты: Орталық Қазақстанның өнеркәсіптері, көлік, ауыл шаруашылығы мен экологиялық проблемаларын жайлы білімдерін толықтыра түсу, алған білімдерін өз беттерінше толықтыруға, ізденімпаздылық қабілеттері мен шығармашылық қабілеттерін шыңдай түсуге, тақырыптық карталарымен жұмыс істей білуге дағдыландыру.
Күтілетін нәтиже:
1. Оқушылар жаңа білім алады.
2. Ынтымақтастық атмосферасы орнайды.
3. Қызығушылықтары артады.
4. Сыни ойлайды.
Сабақ барысы Мұғалімнің іс - әрекеті Оқушының іс - әрекеті
Ұйымдастыру кезеңі.
Оқушыларды психологиялық дайындау, өзін - өзі реттеу Оқушыларды жылы жүзбен қарсы алады Сәлемдеседі, сабаққа назар аударады.
Білу
Тақырып мазмұны бойынша
Кім? Не? Қандай? Қалай?
Нені? Қашан? Не істеді?
Сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі қажет. 1. Орталық Қазақстанның пайдалы қазбалары туралы не білеміз?
2. Сандар сөйлейді.
1. 1358 мың. ( халқы)
2. 3, 2 адам км ( орташа тығыздығы)
3. 428 мың км ( ауданы)
4. - 15 с ( қысы суық, орташа температурасы)
5. 250 мм ( жылдық жауын - шашын)
6. 160 ( Вегетациялық кезеңнің ұзақтығы)
7. 100% ( кокстелген көмір, Атасу, жезді марганецтің кен орындары)
8. 115, 1, 3 млн ( ұлт өкілдері, адам тұрады)
9. Ауданда 11, 1063, 4 мың, 479 мыңы ( қаласында, адам тұрады, оның Қарағанды қаласында )
10. 69% ( халықтың үлесі)
( әрбір дұрыс жауапқа оқушыларға жұлдызшалар таратылды)
Топтық жұмыс топтарға бөліп отырғызу Мозайка әдісі бойынша үш топқа бөліп отырғызу.
Түсіну
Неге? Неліктен? Себебі? Не үшін? сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына оларды тереңдету үшін қойылады.
1. Неліктен Орталық Қазақстанды «Тау – кен металлургия, көмірдің орталығы» деп атанған?
2. Өткен ғасырдың 30 - жылдарында қазақтың тұңғыш академик Қ. И. Сәтбаевтың жасаған жұмыстарының нәтижесі қандай?
3. Қарағанды көмірі туралы не білеміз?
4. Қ. И. Сәтбаев кім? Оның зерттеулерінің маңызы?
5. Орталық Қазақстан қандай облыспен шектеспейді?
Қолдану
Мәтінмен жұмыс. Салыстыр. Өнеркәсіптің маңызын аш, орталықтарын сипатта Топтық жұмыс
1 - ші топ: Өнеркәсіптің түрлері
2 - ші топ: Балқаш және Жезқазған өнеркәсіп тораптары, көлік
3 - ші топ: Ауыл шаруашылығы, экологиялық проблемалары

Сергіту сәті Интербелсенді тақтаға «Скелет биі» биін қосып қояды. Оқушылар сергіту сәтін орындайды.
Талдау
Қорытынды жасау, анықтама беру, мазмұнды жүйелеу, картадан орталықтарын көрсету Әр топ өз өнеркәсіптің орталықтарын көрсетеді, сипаттайды, баяндайды.
Көліктің түрлерін, ірі өнеркәсіп орындарын, ауыл шаруашылығын және экологиялық проблемаларын табиғатын сипаттайды, талдайды.
Топтау
Өз жұмыстарына баға беру Әр топ өз өнеркәсіптерінің орталығын көліктің маңызына баға береді, оның ауыл шаруашылығы мен экологиялық проблемаларын маңызын айтады.
Сабақты қорытындылау
Деңгейлік тапсырмалар орындайды
I деңгей тест тапсырмалары
1. Қазақтан шыққан тұңғыш геолог Ұлттық ғылым академиясының тұңғыш президенті
А) Ш. Уәлиханов Б) Қ. Сәтбаев В) М. Қашқари
2. Қарағанды көмірдің жалпы қоры?
А) 31 млрд Б) 56 млрд В) 51 млрд
3. Астана - Қарағанды - Мойынты - Шу теміржолдары қай жылдары салынған?
А) 1950 ж Б) 1930ж В) 1940 ж
4. Орталық аудандағы жақсы дамыған мал шаруашылығының саласы:
А) қой Б) түйе В) құс
5. Күкірт қышқылын өндіруден Орталық Қазақстан нешінші орында?
А) 1 Б) 4 В) 2
II деңгей тест тапсырмалары
1 Толық циклді зауыты қай қалада орналасқан?
А) Теміртау Б) Жезқазған В) Балқаш
2. Мыс кен орындарын зерттеген академик кім?
А) Ш. Уәлиханов Б) Қ. Сәтбаев В) М. Қашқари
3. Шойынмен болаттың неше %- ын береді?
А) 100, %50 % Б) 100, % 60% В) 100%, 80%
4. Орталық Қазақстанда қандай дәнді дақылдар өсіріледі?
А) бидай, арпа Б) бидай, күнбағыс В) тары, картоп
5. Орталық Қазақстанда жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындарда қандай бұйымдар шығарады?
А) аяқ киім, мех Б) тігін, тоқыма В) тоқыма, шұлық
III деңгей тест тапсырмалары
1 Мыс зауыты қай қалада орналасқан?
А) Теміртау, Балқаш Б) Жезқазған, Балқаш В) Балқаш, Қарағанды
2. Орталық Қазақстанда қандай техникалық дақылдар өсіріледі?
А) арпа Б) күнбағыс В) картоп
3. Орталық Қазақстанда химия өнеркәсібі қандай өнімдер шығарады?
А) лак, күкірт Б) бояу, тұрмыстық химия өнімдері В) бояу, фосфор
4. Петропавл - Шу магистралындағы көлік торабы:
А) Қостанай Б) Ақтөбе В) Қарағанды
5. Орталы Қазақстанның каналы:
А) Шардара, Іле Б) Кеңір, Бұқтырма В) Ертіс - Қарағанды - Жезқазған

Күні:  28. 01. 2015ж

Класы:    7-а класс

Пәні: география

Сабақтың тақырыбы:  Оңтүстік Американың халқы мен елдері

Сабақтың мақсаты:   Материктің халқы қалай қалыптасқандығын, Оңтүстік Американың халқы қалай қалыптасқандығын, Оңтүстік Америка елдері қандай аймақтарға топтастырылатынын сипаттай алу.

білімділік: Оқушыларға Оңтүстік Американың халқы және елдерін, Анд таулары мен Шығыстағы елдер туралы мағұлмат беру

 дамытушылық: Оқушыларға сұрақтар мен тапсырмалар, тірек сызба мен картамен жұмыс жасау қабілеттерін арттыру.

Тәрбиелік: Оқушыларды қоршаған ортаны қорғауға баулу, дұниетанымдық көзқарасын қалыптастыру.

Сабақтың түрі:  аралас сабақ

Сабақтың әдісі:   сұрақтар мен тапсырмалар, баяндау, картамен жұмыс.

Сабақтың көрнекілігі:  Д.Ж. саяси картасы, Атлас карта плакаттар. Слайд, кеспе қағаздар.

Сабақтың технологиясы:   тірек сызба технологиясы

Пәнаралық байланыс:  тарих

Сабақтың барысы:

  1.Ұйымдастыру

2. Үйтапсырмасы

3. Жаңа сабақ

4.Бекіту

5.Үй тапсырмасы

6. Бағалау

Үй тапсырмасы:  Оқушылар үш топқа бөлінеді. Оларға үй тапсырмасына байланысты сұрақтар беріледі.

 1.Ылғалды экваторлық ормандар.

Топырағы, өсімдіктері, жануарлары, климаты

2. Саванналар мен сирек ормандар

Топырағы , өсімдіктері, жануарлары, климаты

3.Субтропиктік дала зонасы

Топырағы, өсімдіктері, жануарлары, климаты

Жаңа сабақ:

1.Халықтың құрамы және олардың материкте оргаласуы

2. Байырғы және келімсек халықтары

3.Саяси картасы

4.Материктерге берілетін сипаттама

Оңтүстік Американың жалпы халық саны 31 млн. адам тұрады.Материкке адамдар алғаш рет бұдан 15-17 жыл бұрын Панама мойнағы арқылы Солтүстік Америкадан қоныс аударған. Байырғы халқы үндістер материктің қазіргі халқының 10 пайызын ғана құрайды.

                    Халықтың некелесуінен таралан ұрпақтар

 

 

Еуропалық                       Еуропалық                                     үндістер

   Пен                                         пен                                              мен

Үндістер                              негртектес                                  мулаттардан    

 

 

Метистер                        мулаттар                                            самбо

Еуропалықтардың жергілікті үндістермен некелесуінен тараған ұрпақтар- метистер Оңтүстік Американың Анд елдерінде негізгі халқын құрайды.16 ғасырдан бастап Африкадан 300 жыл бойы кеніштерде жұмыс жасау үшін миллиондаған құл-негрлер әкелінеді.

Табиғат жағдайына байланысты

                           

                                                    Анд елдері                                   Шығыстағы елдер

                

                                                Колумбия, Эквадор,                      Венесуэла, Гайана,

                                                Перу, Боливия, Чили                      Суринам, Бразилия,

                                                                                                             Парагвай, Уругвай,

                                                                                                             Аргентина, Франция Гвиниасы

Анд елдері:

Колумбия,  астанасы: Богата  – алтын мен асыл тастардың мол қоры бар

Эквадор, астанасы: Кито  – отыз жанартау орналасқан

Перу, астанасы: Лима . Перу  - «ежелгі өркениет елі, Оңтүстік Американың архиологиялық мұражайы» деп аталады.

Боливиа, астанасы: Скуре  – теңіз деңгейінен ең биік орналасқан қала

Чили, астанасы; Сантьяго – дүние жүзіндегі ең үлкен ел.

Жазықтағы елдер:

Венесуэлла, астанасы Каракас  – мұнайға ең бай ел

Аргентина: астанасы Буэнас-Айрес  – Ірі қара өсірумен көп айналысатын ел

Бразилия: астанасы Бразилия – ең ірі бес елдің қатарына кіреді. Кофе өсіруден 1-ші орынды алады.

 

Федеративтік республика                       Шығыс және орталық бөлігінде

                                                 

         189   млн адам                Бразилия                     партугал тілі

               адам

               Амазония ойпаты мен                 астанасы  Бразилия

               Бразилия таулы үстіртін

                алып жатыр.     

Елде темір, түсті металл, мұнай мен газдың, алмас пен уранның мол қоры бар.Бразилия жері арқылы дүние жүзіндегіең мол сулы өзен – Амазонка ағып өтеді.

Табиғат зоналары Амазония бойындағы ылғалды тропиктік ормандардан, Бразилия таулы үстіртінің солтүстік-шығысында тікенекті бұталы саваннаға ауысады. Амазония ормандары арқылы өтетін Трансамазонка тас жолының маңызы зор. Нәсілдік және ұлттық құрамы әр түрлі. Үндістер мен метистердің көпшілігі елдің солтүстігі мен батысында тұрады.Сонымен қатар мулаттар мен негрлер де көп тұрады.Мұндағы Рио-де-Жанейро, Сан-Паулу қалалары әлемдегі алып, көрікті қалаларға жатады.

Ойландырған сұрақтар?

1-топ

1.Титикака көлі қай елде орналасқан?

2.Оңтүстік Американың теңіз деңгейінен ең биік нүктесі? Ол қай елде?

2-топ

1.Амазонка өзені қандай елді кесіп өтеді?

2.Дүние жүзіндегі ең биік сарқырама? Ол қай елде?

3-топ

1.Атакама шөлі қай елде?

2.Трансмазонка тас жолы қай елде?

Бекіту:

1.Оңтүстік Американың нәсілдік және ұлттық құрамы. (Сызба сызу)             

2.Оңтүстік Америка қандай елдерге топтастырылады? (кескін картамен жұмыс)

3.Бразилия елі қандай мемлекет? (сызба сызу)

Үй тапсырмасы:

1.       Оңтүстік Американың халқы және елдері

2.       Оңтүстік Американың елдерін түсіру

3.       Бір елге сипаттама беру

Бекіту:

 

 География пәнінен тест жұмысы 9 сынып.

1. Қазақстанның экономикалық және әлеуметтік географиясы жеке ғылым ретінде:

А) Ұлы Отан соғысынан кейін; ә) 1930 жылдары, б) 1940 жылдары, 

в) қазіргі кезде, г) 1920 жылдары пайда болды. 

2. Алғашқы Бүкілресейлік халық санағының ұйымдастырушысы:

А) Н.Н.Баранский, ә) Л.С.Берг, б) П.П. Семенов-Тян-Шанский, 

в) М.В.Ломоносов, г) И.В.Мушкетов.

3. «Экономикалық география» атауын тұңғыш қолданған:

А) Н.Н.Баранский, ә) Л.С.Берг, б) П.П. Семенов-Тян-Шанский, 

в) М.В.Ломоносов, г) И.В.Мушкетов.

4. КСРО Ғылым академиясының Қазақ филиалының география секторы: 

А) 1920 ж, ә) 1939 ж, б) 1959 ж, в) 1949 ж, г) 1984 ж құрылды.

5. Ұлы Отан соғысы жылдарында Қазақстанның индустриалдық қуатын күшейткен:

А) нарықтық қайта құрулар, ә) эвакуацияланған кәсіпорындар, 

б) ҒТР жетістіктері, в) индустрияландыру мен ұжымдастыру, 

г) КСРО бюджетінен берілген демеуқаржы.

6. КСРО-да Қазақстан өндірістік өнімдер өндіруден 

А) 1-орын, ә) 2-орын, б) 3-орын, в) 4-орын, г) 5-орын алды.

7. Қазақстанда ҒТР –ның әсерімен пайда болған өнеркәсіп: 

А) көмір, ә) мұнай, б) алтын өндіру, в) атом, г) болат балқыту. 

8. Өндірісте қайсысы тікелей пайдаланылады: 

А) климат, ә) жер бедері, б) пайдалы қазбалар, в) өзен режимі, 

г) табиғат жағдайлары. 

9. Қазақстанның негізгі табиғи байлықтары: 

А) орман ресурстары, ә) су ресурстары, б) жел энергиясы, 

в) минералдық ресурстар, г) суэнергетикалық ресурстар.

10. Қалпына келмейтін табиғи ресурстар: 

А) өзен энергиясы, ә) су ресурсы, б) жер ресурсы, в) орман, 

г) пайдалы қазбалар.

11. Сарқылмайтын табиғи ресурстар: 

А) көмір, ә) күн энергиясы, б) табиғи газ, в) топырақ.

12. Қазақстанның егістік жерінің 2/3 бөлігі:

А) Солтүстікте, ә) Шығыста, б) Оңтүстікте, в) Батыста, 

г) Орталықта орналасқан.

13. Қазақстанның тәуелсіздік алған жылы-

А) 1986, ә) 1990, б) 1991, в) 1992, г) 1997.

14. Қазақстанның БҰҰ-на мүше болып енген жылы-

А) 1986, ә) 1990, б) 1991, в) 1992, г) 1997.

15. Қазақстанның саяси-географиялық мекен жайы-

А) Орта Азия, ә) Орталық Азия, б) Оңтүстік Азия, в) Оңтүстік-Батыс Азия, 

г) Оңтүстік – Шығыс Азия.

16. Қазақстан ауданы бойынша Дүние жүзінде нешінші орын алады?

А) 5-ші, ә)7-ші, б) 9-шы, в) 11-ші, г) 13-ші.

17. Қазақстанның әкімшілік бөлінуінің ең жоғарғы бөлігі-

А) өлке, ә) облыс, б) губерния, в) аудан, г) округ.


18. Республикалық маңызы бар қала:

А) Алматы, ә) Ақтөбе, б) Атырау, в) Қызылорда, г) Талдықорған.


19. Қазақстандағы облыс саны- 

А) 19, ә) 17, б) 15, в) 14, г) 13.


20. Еліміздің аумағы арқылы басқа елдердің жүк және жолаушы тасымалы 

өтетін ЭГЖ-

А) түкпірлік, ә) орталық, б) теңіздік, в) транзиттік, г) көршілік деп аталады.


21. Қазақстанның ЭГЖ-дағы ең қолайсыз жағдайдың түрі – 

А) түкпірлік, ә) орталық, б) теңіздік, в) транзиттік, г) көршілік.


22. Қай жылы астана Алматыдан Ақмолаға көшірілді?

А) 1986, ә) 1990, б) 1991, в) 1992, г) 1997.


23. Қазақстандағы ең ірі агломерация:

А) Қарағанды-Теміртау, ә) Шымкент, б) Өскемен, в) Алматы, г) Қостанай.


24. Қазақстанның алғашқы қалалары:

А) Солтүстікте, ә) Ұлы Жібек жолы бойында, б) Батыста, в) Шығыста, 

г) «Янтарь жолында» пайда болды.


25. Қазақстандағы қалалар саны:

А) 181, ә) 267, б) 26, в) 60, г) 86.


26. Тұрғындарының саны 50-ден жоғары қоныстар: 

А) қала, ә) агломерация, б) елді мекен, в) таралып қоныстану 

г) урбандалу деп аталады. 


27. Қарағанды-Теміртау агломерациясының:

А) бір ядросы, ә) екі ядросы, б) үш ядросы, в)төрт ядросы, г) бес ядросы.


28. Қазақстандағы миллионер-қалалар қанша?

А) 1, ә) 2, б) 3, в) миллионер-қалалар жоқ, г) 4.


29. Қазақстандағы ең жоғары урбандалған облыс:

А) Атырау, ә) Павлодар, б) Қызылорда, в) Маңғыстау, г) Қарағанды.


30.Қазақстан халқының қандай бөлігі ауылды жерлерде тұрады?

А) 2/3, ә) 1/2, б) 2/5, в) 1/5, г) 1/10.


Геграфия пәнінен тест сұрақтардың жауабы

9- сынып.


1-а  2-б 3- 4-ә 5-ә 6-а 7-в 8-г 9-ә 10-г 11-ә 12-а 13- 14-в 15-ә 16-б 17-ә 18-а

Предмет: География материков и океанов

Дата:

Класс: 7

Тема: Рельеф и полезные ископаемые Северной Америки

Цели урока:

1-называть и показывать основные формы рельефа, месторождения полезных ископаемых;

2-объяснять особенности рельефа материка в результате длительного развития земной коры, зависимость размещения месторождений полезных ископаемых от строения земной коры;

3-оценить полезные ископаемые с позиции хозяйственной деятельности.

Оборудование: физическая карта мира, глобус, карты «Строение земной коры», природные зоны мира,

Ход урока.

I. Проверка домашнего задания.

1. Устный опрос по вопросам:

1) Черты сходства северных материков.

2) Опишите древнее оледенение, которому подвергались север­ные материки.

3) Исследование русскими Америки.

Дополнительные вопросы: номенклатура береговой линии и вопросы по ГП Северной Америки.

II. Изучение нового материала.

1.По строению поверхности материк подразделяют на три части. Северная и центральная части заняты равнинами, на юго-востоке расположены горы Аппалачи, а на западе протянулись горные сооружения Кордильер.

В основании материка лежит древняя Северо-Американская платформа. Во многих местах выходят на поверхность древние кристаллические породы, платформенные участки окаймляют более поздние складчатые образования.

2. Рассмотрение профилей Северной и Южной Америки.

Задание  1. По атласу (с. 39) рассмотреть профиль Северной Америки и проследить чередование гор, плоскогорий, низменностей.

Задание 2. Сравните профили Северной и Южной Америки, определите черты сходства и различия в поверхности материков.

 

Сходства

Различия

На западе материков тянутся молодые горы, на востоке- старые горы (в Южной Америке-нагорье);

Низменности в Сев. Америке занимают меньшую площадь, чем возвышенности; в Южной Америке низменности занимают 23 поверхности материка;

В центре расположены равнины.

Пояс гор на западе Южной Америки более узкий, чем в Северной Америке.

 

3.  Работа с таблицей.

Задание. Используя карты атласа и текст учебника, опишите отдельные формы рельефа Северной Америки.

 

Форма рельефа

Название

Геология (способ образовании)

Возраст, средняя высота

Место рождение

полезных ископаемых

 

 

 

 

 

 

 

Закрепление урока:

1)Что такое «каньон»?

2)Как можно подразделить рельеф материка?

3)Почему Кордильеры (в переводе с испанского «шнур, цепь») расположены на западе материка?

4)Какое влияние на рельеф оказало древнее оледенение?

 

Домашнее задание:  § 52; в контурной карте указать крупные формы рельефа и подписать названия действующих вулканов.

 

 Сарыарқа — Қазақстанның ірі физикалық-географиялық және табиғи-тарихи аймақтың бірі. Сарыарқа – халықтық атау. Сарыарқаға Қарағанды, Астана облыстарының жері толықтай,Торғай, Семей, Павлодар облысының біраз жері кіреді. Қарағанды облысының территориясы, негізінен, Сарыарқаның орта бөлігінде орналасқан. Сондықтан да жергілікті халық осы өңірді ежелден Сарыарқа, Арқа даласы деп атаған. Сарыарқа атауы «жер бетіндегі өсімдіктері күйгендіктен сарғайып жататын кең де үлкен жон, жалпақ үстірт, сансыз адырлы қырқа» ұғымын білдіреді.

Сарыарқа – қазақтың байлығының көзі ғана емес, сонымен қатар өнердің, мәдениеттің және тарихтың кеніші. Сарыарқаның асыл тумалары, сонау Абылай заманындағы Бұқар жырау