Талдықорған қаласы

№ 16 орта мектеп-гимназиясының

тарих пәні мұғалімі Сейдеханова Ш.Ж

8.кл. Қазақстан тарихиы

Тақырыбы:  §18 Халық ағарту ісінің дамуы

Мақсаты:1. Қазақ жерінің Ресейге қосылуы өлкенің әлеуметтік-экономикалық даму барысына әсер етіп қана қоймай, білім беру, ағарту саласының кеңеюіне, жергілікті халық дәстүрлері мен мәдениетінің жаңа бағыт алуына барынша әсер еткенін ашып көрсету.

2.Оқушылардың өз бетінше жүйелі ойлау, топ болып жұмыс жасау қабілетін дамыту.

3.Оқушыларды өз елін, жерін құрметтеуге ,адамгершілікке тәрбиелеу.

Сабақ түрі: жаңа материалды меңгеру

Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, өз бетінше кітаппен жұмыс жасау, топпен жұмыс.

Көрнекілік: кесте, сызба

Сабақ барысы

I.Ұйымдастыру

II.Жаңа тақырып. Жоспар: 1. Ағарту ісінің жағдайы 2.Қазақстанның Ресейге қосылуынан кейінгі ағарту ісінің жағдайы 3.Орыс ғалымдары мен жазушыларының Қазақстанды зерттей бастауы

XIX ғ. бас кезіндегі Қазақстандағы ағарту ісі

Шәкірттерге «Шариғат-ұл-иман»         «Әптиек» («Құранның жетіден бір бөлігі»)

(«Мұсылман дінінің ережелері»)           сияқты діни мазмұндағы кітаптарды

Ислам дінінің қағидаларын                  ауқатты ата-аналар балаларын оқуға Бұхар, Самарқанд

үйретумен шектелді                               Хиуа, Ташкентке жіберді

 оқу араб тілінде өтті                         біртіндеп ірі медреселерде орыс тілін, арифметика,

                                                             география пәндері оқытыла бастады.

 Қазақстанның Ресейге қосылуынан кейінгі ағарту ісінің жағдайы

Омбы, Орынбор, Семей, Орал         бекіністер  мен қалалардың бірте-бірте Орта Азия, Шығыс 

т.б. орысша сабақ өткізетін              Түркістан сауда байланыстары орталықтарына айналуы

мектептер ашыла бастады                 делдалдық тілмаштар даярлайтын оқу орындарын қажет

                                                             етті

Қазақ жеріндегі ашылған оқу орындары

№

жылдар

Қай қалада ашылды?

    Оқу орны

          сипаты

1

1789

Азиялық училище

Монғол, маньчжур, қытай,парсы т.б. Азия халықтары тілдерін үйретті

2

1813

Омбыда

әскери училище

Ресейлік билеу әкімшілігі үшін

3

1825

Орынборда

әскери училище

шенеуліктер даярлады

4

1837

Сібір кадет корпусы

әскери училищелер қайта құрылды

5

1844

Неплюев кадет корп

әскери училищелер қайта құрылды

6

1841

Кіші Ордада

татар,орыс тілінде

Отаршылдық әкімшілікке қызметкерлер даярлады

7

1831

Омбыда

орысша білім берет училище ашылды

8

1831

Семейде

осындай училище

9

1836

 Өскеменде

училище

Қазақтар үшін интернаты болды

10

1850

Орынбор комиссиясының жанынан

Қазақтарға орысша білім беретін бірнеше мектептер ашылды

3.Орыс ғалымдары мен жазушыларының Қазақстанды зерттей бастауы

А) топпен жұмыс

1- топ Даль туралы оқып, түсіндіру (1833-1841жж. Орынбор әскери губернаторының жанында арнайы тапсырмаларды орындайтын шенеулік қызметін атқарған Даль өз қызметімен қатар түркі тілдес халықтардың жазбаларын, ауыз әдебиетінің үлгілерін жинастырды,әңгімелер, басқа да шығармалар жазды.1839-1840 жж. орыс әскері қатарында Хиуа жорығына қатысты.1836-1838 жж.шаруалар көтерілісінің басшылары Исатай Тайманұлы мен Махамбет Өтемісұлына жанашырлық білдірді. «Бикей мен Маулен» повесін жазып, онда Орынбор өлкесіндегі қазақтардың тұрмыс жағдайын сипаттады)

2-топ А.С.Пушкин туралы оқып, түсіндіру (А.С.Пушкиншығармашылығының бір тармағы –Орынбор өлкесімен,1773-1775жж. Е.И.Пугачев бастаған шаруалар соғысымен байланысты.1833 ж. осы көтеріліс туралы мәлімет жинау үшін Қазақстанның сол кездегі орталығы Орынборда болды.Осы өлкеде бір аптадан артық болыа, қазақтардың өмірін өз көзімен көрді. «Пугачев бүлігінің тарихына» оның байқағандары мен тұжырымдары, сондай-ақ қазақтардың шаруалар соғысына қатысқанын және бұл соғыстың мақсаты қазақтар мүддесіне жақын болғанын көрсететін көптеген мәліметтер келтірген. «Қозы Көрпеш-Баян Сұлу» поэмасын қағазға түсіріп алады.)

3- топ Орыс саяхатшылары туралы оқып, түсіндіру (1848-1849 ж.Карелин Каспий теңізіне және капитан-лейтенант Бутаковтың Арал теңізіне жасаған экспедицияларықазақ даласын зерттеудегі үлкен бет-бұрыс еді.Олар Сырдария өзенінің жағалауларын картаға түсірді. Арал теңізі мен оған құятын сол Сыр өзенінің тереңдігін анықтады, картада белгіледі)

Б) Қосымша материалдармен жұмыс ( кітаптың 134-135 беттеріндегі)

IV.Пысықтау. Сұрақтар:1.Қазақстанның Ресей құрамына кіруінің аяқтала бастағанын қандай мәліметтер сипаттайды? 2.Орыс жазушыларының шығармаларында қазақ тақырыбы қандай орын алады? 3 Орыс ғалымдары мен саяхатшыларының зерттеулері 4. ҚР. Конституциясының білім туралы баптарын оқу

          V.§18 оқып, мазмұндау, сұрақтарға жауап беру.