" Табиғатта таралуы: Алюминий – белсенді болғандықтан табиғатта бос күйінде кездеспейді, ал қосылыстар құрамында ең көп таралған металл. Оның жер қыртысындағы үлесі 9%. Жер қыртысында алюминий көптеген минералдар түзеді. Алюминийдің маңызды өнеркәсіптік кендері: боксит (AI2O3*nH2O), корунд (AI2O3), каолинит (AI2O3*2SiO2*2H2O), ортоклаз (KAISi3O10). Елімізде алюминий кендерінің үлкен қоры Арқалықта (Қостанай облысы) бар. Сол кенді пайдаланып Павлодар алюминий зауыты жұмыс істейді. Корундтың мөлдір қоспаларымен боялған кристалда белгілі: қызыл-рубин және көк- сапфир, бұлар бағалы тас ретінде пайдаланады.

Сабақтың барысы:
Үй тапсырмасын тексеру:
"I. Ой - қозғау

1. "
2.  Судың кермектілігі дегеніміз не?
3.  Судың кермектілігінің неше түрі бар?
4.  Уақытша кермектілік дегеніміз не?
5.  Тұрақты кермектілік дегеніміз не?
6.  Кермектілікті жою жолдары қандай?

"
"ІІ Жаңа сабақ:
1.Сабақтың тақырыбын жұмбақты шешу арқылы білесіңдер.
“Қанатты металл”
Болмасам да айтарлықтай салмағым,
Мен көбіңмен ардақтымын, алдамын,
Ұшақ болып аспанға ұшып қалықтап
Жердің жүзін , көк аспанды шарладым ,
Дюралюминий дейтін менің қоспамды,
Әспеттейді химияның достары.
Осыларға төсек, үстел, ыдыс пен,
Бағандардың бұйдаларын қос тағы.
Қағаз да мен қант-шайды сәндеген,
Тоққа балқып, келіп тұрған ән де мен.

Табиғатта таралуы:
Алюминий – белсенді болғандықтан табиғатта бос күйінде кездеспейді, ал қосылыстар құрамында ең көп таралған металл.
Оның жер қыртысындағы үлесі 9%. Жер қыртысында алюминий көптеген минералдар түзеді. Алюминийдің маңызды өнеркәсіптік кендері: боксит (AI2O3*nH2O), корунд (AI2O3), каолинит (AI2O3*2SiO2*2H2O), ортоклаз (KAISi3O10). Елімізде алюминий кендерінің үлкен қоры Арқалықта (Қостанай облысы) бар. Сол кенді пайдаланып Павлодар алюминий зауыты жұмыс істейді.
Корундтың мөлдір қоспаларымен боялған кристалда белгілі: қызыл-рубин және
көк- сапфир, бұлар бағалы тас ретінде пайдаланады.

Өнеркәсіпте алынуы:
Алюминийді электролиз әдіспен алуға болады. Алюминий өндірісінде, шикізат ретінде көбінесе боскситтер жиі қолданады. Қыздырғанда олар суын жоғалтып, алюминий оксидіне айналады. Алюминий оксидінің балқу температурасы жоғары (20450С) және ол электр тоғын өткізбейді. Сондықтан AI2O3–ті фторидтерді қоса отырып (CaF2, MgF2 немесе AIF3), балқытылған криолитте ерітеді. Бұл қоспа шамамен 10000С температурада балқиды.
Электролиз кезінде катодта-алюминий, ал анодта –оттек бөлінеді. Электролиз реакциясының жалпы теңдеуі:
AI2O3 электролиз→ 2AI+1.5O2

Физикалық қасиеттері:
Алюминий– жеңіл, күміс түстес ақ металл, оның тығыздығы – 2,7 г/см3. Балқу температурасы – 660,240С, ал қайнау температурасы-25000С. Алюминий иілгіштік қасиеті жоғары, оңай фольга болып жайылады және сым түрінде созылады.

Алюминийдің электрөткізгіштігі, жылуөткізгіштігі жоғары. Металдың беті жұқа және өте тығыз оксид қабықшасымен қапталған. Бұл қабықша оптикалық мөлдір және металдық шағылдырғыш қабілетін сақтайды.

Периодтық жүйедегі орны

1. "
2. Химиялық таңбасы-Al
3. Реттік нөмірі- 13
4. Ar(Al)- 27
5. Период нөмірі- ІІІ (кіші)
6. Топ нөмірі-ІІІ (негізгі)

"Атом құрылысы:

1. "
2. Ядро заряды- +13
3. Электрон саны- 13
4. Протон саны- 13
5. Нейтрон саны -14
6. Энергетикалық деңгей саны -3
7. Валенттілік электрондары- 3
8. Электрондық конфигурациясы 1s2 /2s22P6/3s2 3p1

"
І. Алынуы: AI2O3 электролиз→ 2AI+1.5O2
AICI3+3NaOH=AI(OH)3↓+3NaCI
ІІ. Химиялық қасиеттері:
Қышқылмен: AI(OH)3+3HNO3=AI(NO3)3+3H2O
Сілтімен: AI(OH)3+NaOH =Na[AI(OH)4]
Алюминий тұздарын сілтілермен сапалық реакция бойынша анықтауға болады. Бұл кезде алюминий гидроксидінің қоймалжың тұнбасы түзіледі. Тұнба сілтінің артық мөлшерінде ериді.
AICI3+3NaOH=AI(OH)3↓+3NaCI

AI – құймалар алуда,электротехникада электр сымдарын жасау үшін, жарылғыш заттар алуда, химиялық аппаратураларды дайындауда, құрлыстар салуда, ыдыстар жасауда т.б қолданылады.
AI2O3 – зергерлік істе, дәл аспаптарға (сағаттағы “тастар”) мойынтіректер мен тіректер, пластинка ойнағыштың басына дыбыс түсіргіш инелер жасайды.
AICI3–алюминий хлоридін органикалық синтезде өршіткі ретінде;
AI2(SO4)3 – алюминий сульфаты суды тазалауда және қағаз өндірісінде;
KAI(SO4)2*12H2O – алюмокалий ашудасы тері, аяқкиім өнеркәсібінде теріні илеу үшін және маталарды бояғанда өңдеу үшін қолданады.
Жаңа сабақты бекіту есептері:

I. Кім жылдам ?
1. Айналуларды жүзеге асырыңдар:
Al→Al2O3→AlCl3→Al(NO3)3→ Al(OH)3→Al2O3→Al
2. Алюминтермия процесінде 69 г темір (ІІІ) оксидін тотықсыздандырғанда 22,5 г темір алынды. Теориялық мүмкіндікпен салыстырғандағы өнім шығымын (%) анықтаңдар.
3. 13,2 г алюминий мен мыс қоспасы тұз қышқылымен өңделді. Бөлінген газдың алатын көлемі 8,72л (қ.ж). Қоспадағы әрбір металдың массалық үлесін анықтаңдар.